DEVAM: 21- FİTR
SADAKASI BABI
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
اللَّه بْن
أحمد بْن بشير
بن ذكوان،
وأحمد بْن
الأزهر.
قَالا:
حَدَّثَنَا
مروان بْن
مُحَمَّد.
حَدَّثَنَا
أبو يزيد
الخولاني،
عَن سيار بْن
عَبْدُ الرحمن
الصدفي، عَن
عكرمة، عَن
ابن عباس؛
قَالَ: - فرض
رَسُول
اللَّهِ
صَلَى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسلَّمْ
زكاة الفطر
طهرة للصائم من
اللغو والرفث.
وطمعة
للمساكين. فمن
أداها قبل
الصلاة، فهي
زكاة مقبولة.
ومن أداها بعد
الصلاة، فهي
صدقة من
الصدقات.
İbn-i Abbas
(r.a.)'dan; Şöyle demiştir: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) oruçluyu
(işlediği) faydasız söz ve fiillerden ve çirkin, ölçüsüz laflar (in pisliğin)
den temizleyici ve fakirlere yiyecek olmak üzere fıtır zekatını farz kıldı.
Artık kim bunu bayram namazından önce öderse, o, makbul bir zekattır. Kim bunu
bayram namazından sonra öderse o, sadakalardan birisidir."
Diğer tahric.
Ebu Davud, Hakim ve Darekutni de bunu rivayet etmiştir.
AÇIKLAMA: Bu hadis de fıtır sadakasının vacipliğine -
farziyetine delalet eder. Ayrıca fıtır sadakasının oruçluyu, oruçluluk
esnasında işlediği faydasız fiil ve sözlerin ve çirkin lafların pisliğinden
arındırdığına delalet eder.
Lağw: Din veya
dünya yönünden sahibine hiç bir yarar sağlamayan söz ve fiildir.
Fuhuş: Aşırı ve
çirkin sözlerdir Burada bu mana kastedilmiştir.
Bu kelime
cinsel münasebet anlamında da kullanılır. Fakat bu mana murad değildir
.İyilikler kötülükleri giderici olduğu için fıtır sadakası bu kusurları
giderir. İşte hadis fıtır sadakasının meşruiyetindeki hikmetlerden birisinin bu
oldugunu, diger bir hikmetinin de bu sadakanın fakir için bir yiyecek maddesi
olmasıdır. Böyle mübarek bayram günü fakirin hiç olmasa bir günlük nafakası
temin edilmiş olur.
Hasan-İ Basri
bu hadisin zahirini tutarak 'Fıtır sadakası, oruç tutması farz olanlara
mahsustur. Henüz ergenlik çağına varmamış olan küçük yaştakiler için fıtır sadakası
gerekmez. Çünkü oruç tutması gerekli olmadığı için, oruçlu iken işledigi bir
takım kusurların bu sadaka ile temizlenmesi de söz konusu degildir, demiştir.
Fakat ilim ehlinin ekserisi: Hayır, küçük yaştakiler için de bu sadakanın
çıkarılması gereklidir Çünkü, bu sadakanın iki hikmeti vardır: Birisi
kusurlardan arındırmak, digeri ise fakirlerin nafakasını karşılamaktır. İkinci
hikmetin mevcudiyeti kafidir. Buhari, Nesai, Ebu Davud ve başkalarının İbn-i
Ömer (r.a.)'dan yaptıkları bir rivayette:
"ve küçük ve büyük" ziyadesinin bulunması küçük yaştakiler
için de bu sadakanın verilmesinin gerekliligine delalet eder, demişlerdir.
Hadisin:
"Kim bunu bayram namazından önce öderse..." fıkrasından maksad şudur:
Bayram namazından önce ödenen fıtır sadakası, sevabı tam ve mükemmel olarak
Allah katında makbul olan bir zekattır. Bayram namazından sonra verilen fıtır
sadakası ise sair zamanlarda verilen sadakalar gibidir. Şu halde bunun sevabı
namazdan önce ödenenin sevabından azdır
Bu fıkra,
bayram namazından sonra ödenen fıtır sadakasının kabul olmayacagına delalet
etmez. Bunun da geçerliligi hakkında ümmetin icması vardır.
Alimler, fıtır
sadakasının bayram namazından önce çıkarılmasının faziletçe üstünlügü hususunda
müttefiktirler. Fakat vacip olması zamanı hususunda ihtilaf etmişlerdir.
EI-Menhel yazarı bu ihtilafı anlatmıştır. Özeti şudur:
1. Ebu Hanife,
El-Leys ve bir rivayete göre Malik: Fitr sadakası bayram günü şafak'ın dogması
ile vacip olur, demişlerdir.
2. Sevri, Ahmed,
Şafii ve İshak'a göre fıtır Ssadakası Ramazan ayının son günü güneşin batması
ile vacip olur. Malik'ten gelen bir rivayet de böyledir.
Bu itibarla
Ramazan ayının son günü güneş battıktan sonra ve henüz şafak doğmamış iken
doğan bir çocuk için birinci gruba göre fıtır sadakasını çıkarmak vaciptir.
Diğer gruba göre vacip değildir.
Bu sadakayı
bayramdan bir iki gün önce vermenin caizliği hususunda Ashab-ı Kiram
(r.anhum)'un icması vardır. Daha da önce vermenin hükmüne gelince:
1- Hanefiler'e
göre her hangi bir süre ile sınırlamak kaydı olmaksızın önceden verilebilir.
2- Şafii'ye
göre Ramazan'ın ilk gününden itibaren vermek caizdir
3- Malik, Kerhi
ve meşhur kavle göre Hanbeliler: Bayramdan azami iki gün önce vermek caizdir.
Daha erken vermek caiz değildir, demişlerdir.
Başka görüşler
de vardır. Onları aktarmaya lüzum görmedim. Fıtır sadakasını bayram namazından
sonra ve aynı gün vermenin hükmüne gelince:
Hanefiler'e
göre caizdir, bunda bir kerahet yoktur.
Şafiiler,
Hanbeliler, Ata, İshak ve bir kavle göre Malikiler : Caizdir ama bunda kerahet
vardır, demişlerdir. Malikiler'in meşhur kavIine göre efdal olan bırakmamaktır.
Bu sadakayı
bayramın ikinci gününe kadar tehir etmek ise dört mezhep alimlerine ve diğer
alimlerin ekserisine göre haramdır. Kaza edilmesi gerekir. Yalnız Hanefiler'den
Hasan bin Ziyad ve Davud-i Zahiri'ye göre kaza edilmesi mümkün değildir.