DEVAM: 4- KATİL KASDEN
ÖLDÜRÜLÜR DE MAKTÜLÜN MİRASÇILARI DİYETE RAZI OLURLAR, BABI
حَدَّثَنَا
مَحْمُودُ
بْنُ خَالِدٍ
الدِّمَشْقِيُّ
حَدَّثَنَا
أَبِي
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ
بْنُ رَاشِدٍ
عَنْ سُلَيْمَانَ
بْنِ مُوسَى
عَنْ عَمْرِو
بْنِ شُعَيْبٍ
عَنْ أَبِيهِ
عَنْ جَدِّهِ
قَالَ قَالَ رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
مَنْ قَتَلَ
عَمْدًا
دُفِعَ إِلَى
أَوْلِيَاءِ
الْقَتِيلِ
فَإِنْ
شَاءُوا
قَتَلُوا
وَإِنْ
شَاءُوا
أَخَذُوا
الدِّيَةَ
وَذَلِكَ ثَلَاثُونَ
حِقَّةً
وَثَلَاثُونَ
جَذَعَةً
وَأَرْبَعُونَ
خَلِفَةً
وَذَلِكَ
عَقْلُ
الْعَمْدِ
مَا
صُولِحُوا
عَلَيْهِ
فَهُوَ
لَهُمْ
وَذَلِكَ
تَشْدِيدُ الْعَقْلِ
Amr bin Şuayb'ın
dedesi (Abdullah bin Amr bin el-As) (r.a.)'den rivayet edildiğine göre
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu, demiştir: «Kim (bir
mu'mini) kasden öldürürse o kimse maktulün velîlerine teslim edilir. Maktulün
velîleri dilerlerse onu öldürürler, dilerlerse diyet alırlar. Bu da otuz (aded)
hikka, otuz aded cezaa ve kırk aded halıfa (hâmile deve) dir. Bu diyet, kasden
öldürme tazminatıdır. Maktulün velîleri ile ne (meblâğ) üzerine sulh yapılırsa
bu (meblâğ) onların hakkıdır. Bu da diyetin ağırlaştırılmış olanıdır.»
AÇIKLAMA: Tirmizi ve Ebu Davud da bu hadisi rivayet etmişlerdir. Tirmizi bu hadisin
hasen - garib olduğunu söylemiştir. Bu hadis de bir mü.'-rtıini kasten öldüren
kimsenin maktülün velilerine teslim ,edileceğine, maktıilün velilerinin katili
öldürmek veya kan bahasını almak,husıisup.da muhayyer kılındıklarına ve bir
mü'mini kasden ol<!ürme diyetinin belirli yaşlardaki yüz deve olduğuna
delalet eder. Terceme esnasındabelirttiğim, gibi bu diyet, dört yaşında 30 ve
beş yaşında 30 ,dişi deve ile 40 tanehamile devedir. Maktıilün velileri bundan
fazla bir meblağ üzerine sulh olurlarsa bu meblağ. onlara verilir. Anılan
diyet, ağır diyettir.
Hadiste geçen
Akl, diyet manasınadır. Hıkka, Cezaa ve Halıfa kelimelerinin anlamlarını
tercemede parantez içi ifade ile :belirttim.
DİYET AÇISINDAN
ÖLDÜRME ÇEŞİTLERİ
Diyet yönünden öldürme
çeşitleri üçtür: Amden, yani kasden . öldürme, Şibh-i Amd, yani kasden olana
benzer öldürme ve hataen yani kasden olmadığı kasden olana benzemeyen öldürme.
Öldürme çeşitlerinin üç olduğu görüşü Hanefiler'in, Şafiiler'in, Hanbeliler'in,
ve Evzai, Sevri, İshak, Ebu Sevr gibi alimlerin mezhebidir. Sahabilerin cumhuru
ile tabiilerin cumhuru ve bunlardan sonra gelenlerin görüşü de bu merkezdedir.
Bunlara göre kasden öldürme suçunda verilen ceza Kur'an ayetiyle sabit olduğu
üzere kısastır. Maktulün velileri kısastan vaz geçip diyete razi olsalar,
üzerine ittifak edilecek, barış yapılacak meblağ onlara verilir. Hata olan
öldürme alayında ise yine Kur'an ayetiyle sabit olduğu üzere maktulün
velilerine diyet verilir. Bu diyet mikdan bundan sonra gelecek 6. babta
anlatılacaktır. Şibh-i Amd, yani kasden olana benzeyen öldürme alayında ise
Diyet-i Muğallaza. yani ağırlaştırılmış diyet verilir. Bununla ilgili gerekli
bilgi de bundan sonra gelecek 5. babta anlatılacaktır.
KASDEN ÖLDÜRME
VE BUNA BENZEYEN ÖLDÜRME NASILDIR?
Hanefi
mezhebine ait Fıkıh kitabIarından eI-Hidaye'de şöyle denilmektedir:
"Kasden
öldürme, silahla veya bilenmiş sopa gibi silaha benzeyen bir cisimle olan
öldürmedir. Silah veya benzeri olmayan bir cisimle olan öldürmeye Ebu Hanife
Şibh-i Amd yani kasden olana benzeyen öldürme demiştir. Ebu Yusuf, Muhammed ve
Şafii ise: Katil büyük bir taş veya büyük bir ağaç vurmak suretiyle öldürürse,
bu öldürme kasden öldürme sayılır. Genellikle öldürücü olmayan bir cisimle
dövmek niyetiyle vururken öldürürse bu öldürme Şibh-i Amd, yani kasden olana
benzeyen öldürme çeşitidir, demişlerdir.
KASDEN ÖLDÜRME
DİYETİ NEDİR. BAŞKA BİR MEBLAĞ ÜZERİNE BARIŞ VE KATİLİ BAĞIŞLAMA CAİZ Mİ?
Bu hadisi şerife
göre kasden öldürülen bir mü'minin diyeti yüz devedir. Develerin yaş durumu
terceme ve izahta belirtildi. Tekrara gerek yoktur. Bu diyeti katil peşin
olarak ödemek durumundadır. Bu diyetin Muğallaza, yani ağırlaştırılmış diyet
olması şu yönlerdendir : Develerin 30 adedi 4 yaşında, 30 adedi 5 yaşında ve 40
adedinin hamile olması, diyetin katilin yakınlarından değil de doğrudan doğruya
katilden tahsili ve bunun defaten peşin olması gereklidir.
Maliki, Şafii
ve Hanbeli mezheblerinin görüşü budur. Hanefiler'e gelince bunlara göre kasden
öidürme diyeti yine 100 devedir. Ama bunların yaşları farklıdır. Şöyle ki,
2'nci, 3'üncü, dördüncü ve 5'inci yaşlara basmış dişi develerden 25'er aded
olacaktır. Bu diyet, katilin baba tarafından mirasçısı durumunda bulunan
erkekler tarafından üç yıl içinde taksitie ödenir. Bu diyet 6. babta gelecek
olan hata en öldürme nevindeki diyete göre ağırdır. Bu nedenle bu diyete de
Muğallaza, yani ağırlaştırılmış diyet denilir.
Bir mü'mini
kasden öldüren katil ile maktulün mirasçıları bir kan bahası üzerine
barıştıkları zaman anlaştıkları mal diyet mikdanndan az olsun çok olsun, bu
sulh caizdir. Biçilen kan bahası ne ise, yani diyet miktarından az veya çok ya
da tam diyet kadarı ise bunun ödenmesi vacib olur ve katil kısas yoluyla
öldürülmekten kurtulmuş olur. Bu hüküm hususunda imamlar ittifak halindedir.
Hadisin son kısmındaki fıkra kanımca bu hususa aittir. Şu halde maktülün
velileri ne gibi bir mal ve meblağ üzerine sulh olurlarsa bu mikdar diyetten
fazla da olsa onların hakkıdır. Diyetten fazla olursa şiddetlendirilmiş bir
diyet olmuştur, denilebilir.