5- ŞİBH-İ AMD (YANİ
KASıTLI GİBİ OLAN ÖLDÜRME) DİYETİ, MUĞALLAZA (YANİ AĞIRLAŞTIRMIŞ) TIR, BABI
Bundan önceki babın hadislerinin izahını
yaparken diyet durumu bakımından öldürme çeşitlerinin üç oldUğunu ve bunlara
Amden öldürme yani kasden öldürme, Şibh-i Amd öldürme, yani kasden olana
benzeyen öldürme, Hataen öldürme, yani kasıd olmadığı gibi buna benzer sayılan
çeşitin dışında kalan, öldürme isimlerinin verildiğini belirtmiştim. Ayrıca bu
çeşitlerin alimlerce yapılan tariflerine de işaret etmiştim.
Bu üç çeşidin özlü tarifini
tekrarlayayım: Amden öldürme, silahla olan veya. bilenmiş sopa gibi silah
hükmünde görülen bir cisimle işlenen katil olayıdır. Ebu Hanife böyle tarif
etmiştir. Ebu Yusuf, Muhammed ve Şafii ise: Büyük taş veya büyük bir ağaç
parçası vurmak suretiyle olan öldürme olayı da Amden öldürme türüne girer,
demişlerdir.
Şibh-i amd öldürme ise bu üç imama göre,
genellikle öldürücü olmayan bir cisimle dövmek isterken bu dövmeden meydana
gelen öldürme olayıdır. Ebu Hanife ise: Silah ve bunun hükmünde görülen
cisimler dışında kalan bir cisimle olan öldürme olayıdır, demiştir.
Bu nevi öldürme Amden öldürme ile hataen
öldürme arasında kalan üçüncü bir nevi sayılır. Malik bu nevi kabul etmiyor.
Amden öldürme ile hataen öldürme dışında bir öldürme çeşidi yoktur, diyor.
Bu üçüncü nevi öldürmenin varlığına
hükmeden alimler buna şu ismi de verirler: Şibh-i amd olan hataen öldürme (yani
kasden öldürmeye benzeyen ve fakat hata en olan öldürme).
Hataen öldürme nevi ile ilgili bilgi
bundan sonra gelen babta verilecektir. Amden öldürme diyeti hakkındaki bilgi
ise bundan onceki babta verilmiştir. Şimdi burada bu iki nevin bir nevi
karışımı gibi olan Şibh-i amd öldürmenin diyetini beyan eden hadisleri terceme
edelim.
حدّثنا
مُحمَّدُ
بْنُ
بَشَّارٍ. ثنا
عَبْد الَّرَحْمَنُ
بْنُ
مَهْدِيٍّ وَ
مُحَمَّد بْنُ
جَعْفَرٍ،
قَالاَ: ثنا
شُعْبَةُ
عَنْ أَيُّوبَ.
سَمِعْتُ
القَاسِمَ
بْنِ
رَبِيعَةَ،
عَنْ عَبْد اللهِ
بْنِ
عَمْرٍو،
عَنْ
النَّبِّي
صلى الله عليه
وسلم قَالَ: ((قَتِيلُ
الخَطإِ
شِبْهِ
العَمْدِ، قَتِيلُ
السَّوْطِ
وَالعصَا.
مِائَةٌ مَنَ الإِبِلِ.
أَرْبَعُونَ
مِنْهَا
خَلِفِةً، فِي
بُطُونِهَا
أَوْلاَدُهَا)).
حدّثنا
مُحَمَّد
بْنُ يَحْيَى.
ثنا سُلَيمْانُ
بْنُ حَرْبٍ .
ثنا حمَّادُ
بْنُ زَيْدٍ
عَنْ خَالِدٍ
الحَذَّاسِ،
عَنْ
القَاسِمِ
ابْنِ رَبِعَةَ،
عَنْ
عُقْبَةَ
بْنِ أَوْسٍ،
عَنْ عَبْد
اللهِ بْنِ
عَمْرِو،
عَنْ
النَّبِّي صلى
الله عليه
وسلم
نَحْوَهُ.
Abdullah bin Amr
{bin el-Âs) (r.a.)'den rivayet edildiğine göre; Nebi (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) şöyle buyurmuştur: «Kasden öldürmeye benzeyen hatâen (yanlışlıkla)
Öldürme olayının maktulü, kamçı ve sopa ile öldürülen kimsedir. (Bunun diyeti),
kırk tanesi hâmile olan yüz devedir.»
Müellifimiz bu
hadisin bir mislini ikinci bir senedle de Abdullah bin Amr'den merfû olarak
rivayet etmiştir.
AÇIKLAMA: 2628’de