2- EVLADIN (MIRAS)
HİSSELERİ BAB!
حدّثنا
مُحَمَّدُ
بْنُ أَبِي
عُمَرَ الْعَدَنِيُّ.
ثنا
سُفْيَانُ
بْنُ
عُيَيْنَةَ،
عَنْ عِبْدِ
اللهِ بْنِ
مُحَمَّدِ
ابْنِ عَقِيلٍ،
عَنْ جَابِرِ
بْنِ عِبْدِ
اللهِ؛ قَالَ:
جَاءَتْ
امْرِأَةُ
سَعْدِ بْنِ
الرَّبِيعِ
بِابْنَتِيْ
سَعْدٍ إِلَى الْنَّبِيَّ
صلى الله عليه
وسلم
فَقَالَتْ: يَا
رَسُولُ
اللهِ!
هَاتَانَ
ابْنَتَا
سَعْدٍ.
قُتِلَ،
مَعَكَ،
يَوْمَ
أُحُدٍ.
وإَنَّ عَمَّهُمَا
أَخَذَ
جَمِيْعَ مَا
تَرَكَ أَبَاهُمَا.
وَإِنَّ
الْمَرْأَةَ
لاَ تُنْكَحُ
إلاَّ عَلَى
مَالِهَا.
فَسَكَتَ
رَسُولُ الله
صلى الله عليه
وسلم حَتَّى
أُنْزِلَتْ
آيَةُ الْمِيْرَاثِ.
فَدَعَا
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم أَخَا
سَعْدٍ بْنِ
الرَّبِيعِ.
فَقَالَ:
((أَعْطِ
ابْنَتِي
سَعْدٍ
ثُلْثَيْ مَالِهِ.
وَأَعْطِ
امْرِأَتَهُ
الثُّمُنَ.
وَخُذْ أَنْتَ
مَا بَقَيَ)).
Cabir bin
Abdillah (r.a.)'dan; Şöyle demiştir: (Ensar'ın Hazreç kabilesinden) Sa'd bin
er-Rabi (r.a.)'ın karısı (kocası) Sa'd'ın iki kızını Nebi (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem)'in yanına getirerek: Ya Resulallah! Bunîar Sa'd'ın kızlarıdır. Sa'd,
seninle beraber katıldığı Uhud (savaşı) günü şehîd edildi. Bu kızların amcası,
Sa'd'ın bıraktığı malın hepsini aldı. Şüphesiz kadın (genellikle) ancak malına
tamaen nikahlanır (Yani malı olmayan kadınlara pek rağbet edilmez). Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (bu müracaata cevap vermeyip) sustu. Nihayet
mîras ayeti indirildi. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
Sa'd bin er-Rabi'in erkek kardeşini çağırttı ve:
«Sa'd'ın malının
üçte ikisini onun iki kızma ver. Karısına da sekizde birini ver. Sen de kalanı
al,» buyurdu.
AÇIKLAMA: Bu hadisi Tirmizi, Ebu Davud ve Ahmed de rivayet etmişlerdir. Sa'd bin
er-Rabi (r.a.) Ensar-i Kiram'ın Hazreç kabilesinden idi. Peygamber (s.a.v.)
Mühacir olan sahabiler ile Ensar olan sahabiler arasında kardeşlik akdini
yaptığı esnada Sa'd ile Abdurrahman bin Avf (r.a.)'ı kardeş etmişti. Sa'd, Uhud
savaşında şehid olunca kardeşi Cahiliyet devri adetince kadınların mirastan
mahrum olduklarını sanarak onun malının tamamını almıştı. Sa'd ' ın karısına ve
kızlarına bir şey vermemişti. Bunun üzerine Sa'd'ın karısı durumu Resul-i Ekrem
(s.a.v.)'e arz ediyor ve bu olayı takiben hadiste işaret edilen miras ayeti
nazil oluyor. Bu ayet, Nisa süresinin 11 ve 12. ayetleridir. Meali şöyledir:
''Allah, size
evladınız hakkında erkeğe iki dişi'nin hissesi kadar emrediyor. Eğer dişi olan
evlad, ikiden fazla ise ölünün bıraktığı malın üçte ikisi onlaradır. Şayet bir
tek dişi ise malın yarısı onadır. Ölünün çocuğu var ise ölünün babasıyla
annesinin her biri için altıda bir hisse vardır. Şayet ölünün çocuğu yoksa ve
kendisine yalnız babası ile annesi varis ise annesine üçte bir düşer. Eğer
ölünün kardeşleri de var ise annesine altına biri verilir. Bu hisseler, ölünün
ettiği vasiyyetten ve borcundan ardakalana aittir. Babalarınız ve
oğullarınızdan hangisinin menfaatça size daha yakın olduğunu siz bilmezsiniz.
Bütün bunlar Allah tarafından birer ferizadır. Allah şüphesiz alimdir,
hakimdir.
''Kanlarınızın
çocuğu yoksa terekelerinin yarısı sizedir. Eğer onların çocuğu var ise
terekelerinin dörtte biri sizedir. Onların yapmış olduklan vasiyyetten veya
borçtan sonra. Eğer çocuğunuz yoksa kanlarınıza terekenizin dörtte biri vardır.
Şayet çocuğunuz var ise kanlannıza terekenizin sekizde biri vardır. Yapmış
olduğunuz vasiyyetten veya borçtan sonra. Eğer bir erkek veya bir kadın kelale
(usül ve furuun dışında kalan) varisler bırakırsa ve o (ölü) nün (yalnız ana
bir) tek erkek kardeşi veya tek kız kardeşi bulunuyor ise onlardan her birine altıda
bir hisse vardır. Eğer kardeşler birden fazla iseler terekenin üçte birinde
ortaklardır. (Mirasçılara) zarar vermek kas dı olmaksızın edilen vasiyyetten
veya borçtan artakalan. (Böyle taksim edilir,) Bütün bunlar Allah tarafından
bir ferizadır. Allah alim ve halimdir.''
İzahını
yapmakta olduğumuz hadiste indirildiği haber verilen miras ayeti yukarıya meıUi
alınan Nisa süresinin 11 ve 12. ayetleridir. Bu ayetlerin izahı için geniş
tefsirlere müracaat edilebilir.
Hadiste sözü
edilen ölüm vuküatı dolayısıyla kalan mirasçılara verilecek hisseler bu
ayetlerde beyan buyurulduğu için Resul-i Ekrem (s.a.v.) buna göre tereke
taksimini emretmiştir. Hatırlatmak için meseleyi tekrar gözden geçirelim: Sa'd
(r.a.) öldüğü zamangeriye mirasçı olarak iki kız çocuğunu, karısını ve bir
erkek kardeşini bırakmıştır. Bunlardan kızlarına üçte iki, karısına sekizde bir
hisse verildikten sonra kalanı asaba olan erkek kardeşine düşer. Meseleleri
24'ten çözüıür. 24 hisseden 16 hisse kızlara, 3 hisse kadına verilir. Geri
kalan 5 hisse tutarındaki mal Sa'd'ın erkek kardeşine düşer. Yani erkek kardeş
için belirli bir hisse yoktur. Belirli hisse sahipleri hisselerini aldıktan
sonra yerde kalan ne ise erkek kardeşe o verilir.