62- CEMRELERE TAŞ ATMAK
İÇİN MÜZDELİFE'DEN MİNA'YA ÖNCEDEN GİDENLER (HAKKINDA GELEN HADİSLER) BABI
حدّثنا
أَبُو بَكْرِ
بْنُ أَبِي
شَيْبَةَ، وَعَلِيُّ
بْنِ
مُحَمَّدٍ،
قَالاَ:
حدّثنا وَكِيعٌ.
حدّثنا
مِسْعَرٌ
وَسُفْيَانُ
عَنْ
سَلَمَةَ بْنِ
كُهَيْلٍ،
عَنِ
الْحَسَنِ
الْعُرَنِيِّ،
عَنِ ابْنِ
عَبَّاسٍ؛
قَالَ:
قَدِمْنَا رَسُولَ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم،
أُغَيْلِمَةَ
بنِي عَبْدِ
الْمُطَّلِبِ،
عَلَى حُمُرَاتٍ
لَنَا مِنْ
جَمْعٍ.
فَجَعَلَ
يَلْطَحُ
أَفْخَاذَانَا وَيَقُولُ
((أُيَيْنِيَّ!
لاَ تَرْمُوا
الْجَمْرَةَ
حَتَّى
تَطْلُعَ
الشَّمْسُ)). زَادَ
سُفْيَانُ
فِيهِ ((وَلاَ
إِخَالُ أَحَداً
يَرْمِيَهَا
حَتَّى
تَطْلُعَ
الشَّمْسُ)).
İbn-i Abbas
(r.a.)'den; şöyle demiştir: Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) biz
Abdu'l-Muttalib oğullarına küçük yaştaki oğlan çocuklarını merkeblerimiz
üstünde Müzdelife'den (Müna'ya) önceden gönderdi ve (yolcularken) mubarek el
ayasıyla uyluklarımızı hafifçe dövmeye ve şöyle buyurmaya başladı:
«Oğulcuklarım! Güneş doğuncaya kadar cemreye taş atmayınız.»
(Ravilerden)
Süfyan bunda şu ilavede bulunmuştur: Ve hiç kimseyi güneş doğuncaya kadar cemreye taş atar sanmıyorum.
Diğer Tahric
edenler: Ebu Davud, Nesai, Ahmed bin Hanbel ve Tahavi
AÇIKLAMA: Bu hadisi, Ebu Davud, Nesai, Ahmed ve Tahavi de rivayet etmişlerdir.
Hadisin senedi munkati (kesik) dir. Çünkü ravi Hasan el-Ureni, İbn-i Abbas
(r.a.)'a yetişmemiştir. Lakin Tirmizi, Tahavi ve Ebu Davud ile müellifimiz
(3026. noda) bunun benzerini başka senedlerle İbn-i Abbas (r.a.)'den rivayet
etmişlerdir. Bu senedler birbirini tal(viye ettikleri için İbn-i Hibban hadisin
senedinin sahih olduğunu söylemiştir.
Tirmizi de: Bu
hadis hasen - sahihtir. İlim ehli bununla amel eder ve zayıf hacıları geceleyin
Müzdelife'den Mina'ya önceden göndermekte sakınca görmemişlerdir. İlim ehlinin
ekserisi güneş doğmadıkça bunların cemreye taş atamayacaklarına hükmederek bu
hadisi delil göstermişlerdir. Bazı ilim adamları ise bunların taşlarna işini de
geceleyin yapmalarına ruhsat vermişlerdir. Uygulamanın Peygamber (s.a.v.)'in
hadisine göre yapılması esastır. Sevri ve Şafii'nin kavli de böyledir, der.
Hadisin fıkıh
yönü bölümünde tekrar bu konuya değinilecektir.
Hadiste geçen
bazı kelimeleri açıklayalım: Uğaylime i Ağlime'uin tasğir ismidir. Ağılıne ise Gülam'ın
çoğuludur.
GülAm; oğlan
çocuğu manasınadır. Resül-i Ekrem (s.a.v.) aile efradından zayıf olan kadınları
da çocuklarla beraber Müzdelife'den Mina' ya erken göndermişti. Çünkü Buhari
ile Müslim ve diğer bazı hadisçilerin rivayet ettikleri bir hadiste: "Aişe
(r.anha), Resülullah (5allallahü Aleyhi ve 5ellem)'in Ümmü Seleme'yi bayram
gecesi (Mina'ya) gönderdiğini ve Ümmü Seleme'nin fecirden önce Cemre'ye taş
attığını rivayet etmiştir." Şu halde burada Uğaylime sözcüğü ile çoluk
çocuk, yani zayıf kadınlar ile çocuklar manası kasdedilmiştir.
Humurat:
Humur'unçoğuludur. Humur da Himar'ın çoğuludur, merkebler manasınadır.
Übeyniyye:
Oğulcuklarım, demektir. Übeyni: Ebna kelimesinin tasğir ismidir. Ebna, ibin
kelimesinin çoğuludur.
Süfyan ve Mis'ar
isimli iki ravi, bu hadisi Seleme bin Küheyl'den rivayet etmişlerdir. Hadisin
sonundaki ziyade ve ilave 5üfyan'ın rivayetinde vardır ve Mis'ar'ın rivayetinde
yoktur. Müellifimiz hadisin sonundaki ifade ile bunu belirtmek istemiştir.
5üfyan'ın ettiği cümle ifade tarzına göre İbn-i Abbas'a aittir. Bu takdirde
İbn-i Abbas'ın kasdettiği mana şu olur: Bayramın ilk günü güneş doğmadan
cemre'ye kimsenin taş atar olduğunu sanmıyorum. Yani atılmamalıdır. Çünkü
Resül-i Ekrem (s.a.v.)'in emri bu mer. kezdedir. Ancak alimler bu emri
mendubluk ve müstehablık için yorumlamışlardır.
HADİSİN FIKIH
YÖNÜ
1. Zayıflar
fecirden önce Müzdelife'den Mina' ya dönebilirler.
2. Akabe
cemresine bayramın ilk günü atma zamanı güneşin doğmasıyla başlar. Ancak bu
hüküm fazilet vakti manasına yorumlanmıştır. Çünkü bazı alimlere göre o gün
fecirden itibaren cemreye taş atmak caizdir. Diğer bir gruba göre bayram
gecesinin son yarısında cemreye taş atılabilir. Yani fecirden önce de
atılabilir. Hanefiler ile Malik ilkgörüşte, Şafii ile Ahmedise son görüşteler.
Bu husüsa 75.
babta, yani 3053 - 3054. hadisler bölümünde tekrar bilgi verilecektir.