84- RESÜLULLAH
(SALLALLAHÜ ALEYHİ VE SELLEM)'İN HACCININ BEYANI BABI
حدّثنا
هِشَامُ بْنُ
عَمَّارٍ.
حدّثنا حَاتِمُ
بْنُ
إِسْمَاعِيلَ.
حدّثنا
جَعْفَرُ بْنُ
مُحَمَّدٍ
عَنْ
أَبِيهِ؛
قَالَ:
دَخَلْنَا
عَلَى
جَابِرِ بْنِ
عَبْدِ اللهِ.
فَلَمَّا انْتَهَيْنَا
إِلَيْهِ
سَأَلَ عَنِ
الْقَوْمِ.
حَتَّى
انْتَهَى
إِلَيَّ.
فَقُلْتُ: أَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ عَلِيِّ
بْنِ
الْحُسَيْنِ.
فَأَهْوَى
بِيَدِهِ
إِلَى
رَأْسِي فَحَلَّ
زِرِّي
الأَعْلَى.
ثُمَّ حَلَّ
زِرِّي الأَسْفَلَ.
ثُمَّ وَضَعَ
كَفَّهُ
بَيْنَ
ثَدْيَيَّ. وَأَنَا
يَوْمَئِذٍ
غُلاَمٌ
شَابٌ. فَقَالَ
مَرْحَباً
بِكَ. سَلْ
عَمَّا
شِئْتَ. فَسَأَلْتُهُ،
وَهُوَ
أَعْمى.
فَجَاءَ
وَقْتُ الصلاةِ.
فَقَامَ فِي
نِسَاجَةٍ
مُلْتَحِفاً بِهَا.
كُلَّمَا
وَضَعَهَا
عَلَى
مَنْكِبَيْهِ
رَجَعَ
طَرَفَاهَا
إِلَيْهِ،
مِنْ
صِغَرِهَا. وَرِدَاؤُهُ
إِلَى
جَانِبِهِ
عَلَى الْمِشْجَبَ.
فَصَلَّى
بِنَا.
فَقُلْتُ:
أَخْبِرْنَا
عَنْ حَجَّةِ
رَسُولِ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم. فَقَالَ
بِيَدِهِ،
فَعَقَدَ
تِسْعاً
وَقَالَ:
إِنَّ
رَسُولَ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم مَكَثَ
تِسْعَ
سِنِينَ لِمْ
يَحُجَّ.
فَأَذَّنَ
فِي النَّاسِ
فِي
الْعَاشِرَةِ:
أَنَّ رَسُولَ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم حَاجٌّ.
فَقَدِمَ
الْمَدِينَةَ
بَشَرٌ
كَثِيرٌ. كُلُّهُمْ
يَلْتَمِسُ
أَنْ
يَأْتَمَّ
بِرسُولِ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم
وَيَعْمَلَ
بِمِثْلِ
عَمَلِهِ.
فَخَرَجَ
وَخَرَجْنَا
مَعَهُ.
فَأَتَيْنَا
ذَا
الْحُلَيْفَةِ.
فَوَلَدَتْ
أَسْمَاءُ
بِنْتُ
عُمَيْسٍ
مُحَمَّدَ
بْنَ أَبِي
بَكْرٍ.
فَأَرْسَلَتْ
إِلَى
رَسُولِ اللهِ
صلى الله عليه
وسلم: كَيْفَ
أَصْنَعُ؟
قَالَ
((اغْتَسِلِي
وَاسْتَثْفِرِي
بِثَوْبٍ
وَأَحْرِمِي))
فَصَلَّى
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه وسلم
فِي
الْمَسْجِدِ
ثُمَّ رَكِبَ
الْقَصْوَاءَ.
حَتَّى إِذَا
اسْتَوَتْ
بِهِ
نَاقَتُهُ
عَلَى
الْبَيْدَاءِ
((قَالَ
جَابرٌ))
نَظَرْتُ
إِلَى مَدِّ
بَصَرِي مِنْ
بَيْنِ
يَدَيْهِ،
بَيْنَ
رَاكِبٍ
وَمَاشٍ.
وَعَنْ
يَمِيِنِهِ مِثْلُ
ذلِكَ. وَعَنْ
يَسَارِهِ
مِثْلُ ذلِكَ.
وَمِنْ
خَلْفِهِ
مِثْلُ ذلِكَ.
وَرَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم بَيْنَ
أَظْهُرِنَا
وَعَليْهِ
يَنْزِلُ
الْقُرْآنُ.
وَهُوَ
يَعْرِفُ
تَأْوِيلَهُ.
مَاعَمِلَ
بِهِ مِنْ
شَيْءٍ
عَمِلْنَا
بَهِ.
فَأَهَلَّ
بِالتَّوْحِيدِ
((لَبَّيْكَ
اللّهُمَّ
لَبَّيْكَ.
لَبَّيْكَ
لاَشَرِيكَ
لَكَ
لَبَّيْكَ.
إِنَّ الْحَمْدَ
وَالنِّعْمَةَ
لَكَ،
وَالْمُلْكَ
لاَشَرِيكَ
لَكَ)).
وَأَهَلَّ
النَّاسُ
بِهذَا الَّذِي
يُهِلُّونَ
بِهِ. فَلَمْ
يَرُدَّ رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم
عَلَيْهِمْ شَيْئاً
مِنْهُ.
وَلَزِمَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم
نَلْبِيَتَهُ.
قَالَ
جَابِرٌ:
لَسْنَا
نَنْوِي
إِلاَّ
الْحَجَّ.
لَسْنَ
نَعْرِفُ
الْعُمْرَةَ.
حَتَّى إِذَا
أَتَيْنَا الْبَيْتَ
مَعَهُ،
اسْتَلَمَ
الرُّكْنَ.
فَرَمَلَ
ثَلاَثاً.
وَمَشَى
أَرْبَعاً.
ثُمّض قَامَ
إِلَى
مَقَامِ
إِبْرَاهِيمَ.
فَقَالَ
((وَاتَّخِذُوا
مِنْ مَقَامِ
إِبْرَاهِيمَ
مُصَلًّ))
فَجَعَلَ
الْمَقَامَ
بَيْنَهُ
وَبَيْنَ
الْبَيْتِ
فَكَانَ أَبِي
يَقُولُ
((وَلاَ
أَعْلَمُهُ
إِلاَّ ذَكَرَهُ
عَنِ
النَّبِيِّ
صلى الله عليه
وسلم)): إِنَّهُ
كَانَ
يَقْرَأُ فِي
الرَّكْعَتَيْنِ:
قلْ يَا
أَيُّهَا
الْكَافِرُونَ
وَقُلْ هُوَ
اللهُ أَحَدٌ.
ثُمَّ رَجَعَ
إِلَى
الْبَيْتِ
فَاسْتَلَمَ
الرُّكْنَ.
ثُمَّ خَرَجَ
مِنَ
الْبَابِ
إِلَى الصَّفَا.
حَتَّى إِذَا
دَنَا مِنَ
الصَّفَا
قَرَأَ
((إِنَّ
الصَّفَا
وَالْمَرْوَةَ
مِنْ شَعَائِرِ
اللهِ.
نَبْدَأُ
بِمَا بَدَأَ
اللهُ بِهِ)).
فَبَدَأَ
بِالصَّفَا.
فَرَقِيَ
عَلَيْهِ. حَتَّى
رَأَى
الْبَيْتَ.
فَكَبَّرَ
اللهَ وَهَلَّلَهُ
وَحَمِدَهُ.
وَقَالَ
((لاَإِلهَ
إِلاَّ اللهُ
وَحْدَهُ
لاَشَرِيَكَ
لَهُ. لَهُ
الْمُلْكُ وَلَهُ
الْحَمْدُ
يُحْيِى
وَيُمِيتُ وَهُوَ
عَلَى كُلِّ
شَيْءٍ
قَدِيرٌ.
لاَإِلهَ
إِلاَّ اللهُ
وَحْدُ
لاَشَرِيكَ
لَهُ. أَنْجَزَ
وَعْدَهُ،
وَنَصَرَ
عَبْدَهُ.
وَهَزَمَ
الأَحْزَابَ
وَحْدَهُ))
ثُمَّ دَعَا
بَيْنَ ذلِكَ
وَقَالَ
مِثْلَ هذَا
ثَلاَثَ مَرَّاتٍ.
ثُمَّ نَزَلَ
إِلَى
الْمَرْوَةِ
فَمَشَى حَتَّى
إِذَا
انْصَبَّتْ
قَدَمَاهُ،
رَمَل فِي بَطْنِ
الْوَادِي.
حَتَّى إِذَا
صَعِدَتَا ((يَعْنِي
قَدَمَاهُ))
مَشَى حَتَّى
أَتَى الْمَرءوَةَ.
فَفَعَل
عَلَى
الْمَرْوَةِ
كَمَا فَعَلَ
عَلَى
الصَّفَا.
فَلَمَّا
كَانَ آخِرُ
طَوَافِهِ
عَلَى
الْمَرْوَةِ
قَالَ
((لَوْ أَنِّي
اسْتَقْبَلْتُ
مِنْ أَمْرِي
مَا اسْتَدْبَرْتُ
لَمْ أَسُقِ
الْهَدْىَ،
وَجَعَلْتُهَا
عُمْرَةً.
فَمَنْ كَانَ
مِنْكُمْ لَيْسَ
مَعَهُ
هَدْىٌ
فَلْيَحْلِلْ
وَلْيَجْعَلْهَا
عُمْرَةً))
فَحَلَّ
النَّاسُ كُلُّهُمْ
وَقَصَّروا.
إِلاَّ
النَّبِيَّ
صلى الله عليه
وسلم وَمَنْ
كَانَ مَعَهُ
الْهَدْىُ.
فَقَامَ سُرَاقَةُ
بْنُ مَالِكِ
بْنِ
جُعْشُمٍ
فَقَالَ: يَا
رَسُولَ
اللهِ!
ألِعَامِنَا
هذَا أَمْ
لأبَدِ
الأَبَدِ؟
قَالَ،
فَشَبَّكَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم
أَصَابِعَهُ
فِي
الأُخْرَى
وَقَالَ
((دَخَلَتِ
الْعُمْرَةُ
فِي الْحَجِّ
هكَذَا))
مَرَّتَيْنِ
((لاَ. لأَبَدِ الأَبَدِ))
قَالَ،
وَقَدِمَ
عَلِيُّ
بِبُدْنِ
النَّبِيِّ
صلى الله عليه
وسلم.
فَوَجَدَ فَاطِمَةَ
مِمَّنْ
حَلَّ.
وَلَبِسَتْ
ثِيَاباً
صَبِيغاً.
وَاكْتَحَلَتْ.
فَأَنْكَرَ ذلِكَ
عَلَيْهَا،
عَلِيُّ.
فَقَالَتْ:
أَمَرَنِي أَبِي
بِهذَا.
فَكَانَ
عَلِيُّ
يَقُولُ، بِالْعِرَاقِ:
فَذَهَبْتُ
إِلَى
رَسُولِ اللهِ
صلى الله عليه
وسلم
مُحَرِّشاً
عَلَى فَاطِمَةَ
فِي الَّذِي
صَنَعَتْهُ.
مُسْتَفْتِياً
رَسُولَ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم فِي الَّذِي
ذَكَرَتْ
عَنْهُ،
وَأَنْكَرْتُ
ذلِكَ
عَلَيْهَا.
فَقَالَ
((صَدَقَتْ.
صَدَقَتْ.
مَاذَا قُلْتَ
حِيْنَ
فَرَضْتَ
الْحَجَّ؟))
قَالَ: قُلْتُ:
اللّهُمَّ!
إِنِّي
أُهِلُّ
بِمَا أَهَلَّ
بِهِ
رَسُولُكَ
صلى الله عليه
وسلم.
قَالَ
((فَإِنَّ
مَعِيَ
الْهَدْيَ، فَلاَ
تَحِلُّ))
قَالَ،
فَكَانَ
جَمَاعَةُ الْهَدْىِ
الَّذِي
جَاءَ بِهِ
عَلِيُّ مِنَ
الْيَمَنِ، وَالَّذِي
أَتَى بِهِ
النَّبِيُّ
صلى الله عليه
وسلم مِنَ
الْمَدِينَةِ،
مِائَةً. ثُمَّ
حَلَّ
النَّاسُ
كُلُّهُمْ
وَقَصَّرُوا.
إِلاَّ
النَّبِيَّ
صلى الله عليه
وسلم وَمَنْ
كَانَ مَعَهُ
هَدْىٌ.
فَلَمَّا
كَانَ يَوْمُ
التَّرْوِيَةِ
وَتَوَجَّهُوا
إِلَى مِنًى،
أَهَلُّوا
بِالْحَجِّ
فَرَكِبَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم.
فَصَلَّى،
بِمِنًى، الظُّهْرَ
وَالْعَصْرَ
وَالْمَغْرِبَ
وَالْعِشَاءَ
وَالصُّبْحَ.
ثُمّض مَكَثَ
قَلِيلاً
حَتَّى
طَلَعَتِ
الشَّمْسُ.
وَأَمَرَ بِقُبَّةٍ
مِنْ شَعَرٍ
فَضُرِبَتْ
لَهُ
بِنَمِرَةَ.
فَسَارَ رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم. لاَ
تَشُكُّ
قُرَيْشٌ
إِلاَّ
أَنَّهُ
وَاقِفٌ
عِنْدَ الْمَشْعَرِ
الْحَرَامِ
أَوْ
الْمُزْدَلِفَةِ،
كَمَا
كَانَتْ
قُرَيْشٌ
تَصْنَعُ فِي
الْجَاهِلِيَّةِ.
فَأَجَازَ
رَسُولُ اللهِ
صلى الله عليه
وسلم حَتَّى
أَتَى
عَرَفَةَ.
فَوَجَدَ
الْقُبَّةَ
قَدْ
ضُرِبَتْ
لَهُ بِنًمِرَةَ.
فَنَزَلَ
بِهَا. حَتَّى
إِذَا زَاغَتِ
الشَّمْسُ،
أَمَرَ
بِالْقَصْوَاءِ
فَرُحِلَتْ
لَهُ.
فَرَكِبَ
حَتَّى أَتَى
بَطْنَ
الْوَادِي.
فَخَطَبَ
النَّاسَ
فَقَالَ
((إِنَّ
دِمَاءَكُمْ
وَأَمْوَالَكُمْ
عَلَيْكُمْ
حَرَامٌ كَحُرْمَةِ
يَوْكِكُمْ
هذَا، فِي
شَهْرِكُمْ
هذَا، فِي
بَلَدِكُمْ
هذَا. أَلاَ
وَإِنَّ كُلَّ
شَيْءٍ مِنْ
أَمْرِ
الْجَاهِليَّةِ
مَوْضُوعٌ
تَحْتَ
قَدَمَيَّ
هَاتَيْنِ. وَدِمَاءُ
الْجَاهِليَّةِ
مَوْضُوعَةٌ.
وَأَوَّلُ
دَمٍ أَضَعُهُ
دَمُ
رَبِيعَةَ
بْنِ
الْحرِثِ.
((كَانَ مُسْتَرْضِعاً
فِي بَنِي
سَعْدٍ،
فَقَتَلَتْهُ
هُذَيْلٌ)).
وَرِبَا
الْجَاهِليَّةِ
مَوْضُوعٌ.
وَأَوَّلُ
رِباً
أَضَعُهُ
رِبَانَاً.
رِبَاً
الْعَبَّاسِ
بْنِ عَبْدِ
الْمُطَّلِبِ،
فَإِنَّهُ
مَوْضُوعٌ
كُلُّهُ. فَاتَّقُوا
اللهَ فِي
النِّسَاءِ.
فَإِنَّكُمْ
أَخَذْ تَمُوهُنَّ
بِأَمَانَةِ
اللهِ.
وَاسْتَحْلَلْتُمْ
فُرُوجَهُنَّ
بِكَلِمَةِ
اللهِ. وَإِنَّ
لَكُمْ
عَلَيْهِنَّ
أَنْ
لاَيُوطِئْنَ
فُرُشَكُمْ
أَحَداً
تَكْرَهُونَهُ.
فَإِنْ
فَعَلْنَ
ذلِكَ
فَاضْرِبُوهُنَّ
ضَرْباً
غَيْرَ مُبَرِّحٍ.
وَلَهُنَّ
عَلَيْكُمْ
رِزْقُهُنَّ
وَكِسْوَتُهُنَّ
بِالْمَعْرُوفِ.
وَقَدْ تَرَكْتُ
فِيكُمْ
مَالَمْ
تَضِلُّوا
إِنِ اعْتَصَمْتُمْ
بِهِ. كِتَابُ
اللهِ.
وَأَنْتُمْ
مَسْئُولُونَ
عَنِّي. فَمَا
أَنْتُمْ قَائِلُونَ؟))
قَالُوا:
نَشْهَدُ
أَنَّكَ قَدْ
بَلَّغْتَ وَأَدَّيْتَ
وَنَصَحْتَ.
فَقَالَ
بِإِصْبَعِهِ
السَّبَّابَةِ
إِلَى
السَّمَاءِ،
وَيَنْكُبُهَا
إِلَى
النَّاسِ
((اللّهُمَّ!
اشْهَدْ.
اللّهُمَّ!
اشْهَدْ))
ثَلاَثَ
مَرَّاتٍ.
ثُمَّ
أَذَّنَ
بِلاَلٌ.
ثُمَّ
أَقَامَ
فَصَلَّى
الظُّهْرَ.
ثُمَّ أَقَامَ
فَصَلَّى
الْعَصْرَ.
وَلَمْ
يُصَلِّ
بَيْنَهُمَا
شَيْئاً. ثُمَّ
رَكِبَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم حَتَّى
أَتَى
الْمَوْقِفَ.
فَجَعَلَ
بَطْنَ نَاقَتِهِ
إِلَى
الصَّخَرَاتِ.
وَجَعَلَ حَبْلَ
الْمُشَاةِ
بَيْنَ
يَدَيْهِ.
وَاسْتَقْبَلَ
الْقِبْلَةَ.
فَلَمْ
يَزَلْ وَاقِفاً
حَتَّى غَرَبَتِ
الشَّمْسُ
وَذَهَبَتِ
الصُّفْرَةُ
قَلِيلاً.
حَتَّى غَابَ
الْقُرْصُ.
وّأَرْدَفَ
أُسَامَةَ
بْنَ زَيْدٍ
خَلْفَهُ. فَدَفَعَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم وَقَدْ
شَنَقَ
الْقَصْوَاءَ
بِالزِّمَامِ.
حَتَّى إِنّض
رَأْسَهَا
لَيُصِيبُ
مَوْرِكَ
رَحْلِهِ. وَيَقُولُ
بَيَدِهِ
الْيُمْنَى
((أَيُّهَا النَّاسُ!
السَّكِينَةَ.
السَّكِينَةَ))
كُلَّمَا
أَتَى
حَبْلاً مِنَ
الْحِبَالِ
أَرْخَى
لَهَا
قَلِيلاً
حَتَّى
تَصْعَدَ.
ثُمَّ أَتَى
الْمُزْدَلِفَةَ
فَصَلَّى
بِهَا الْمَغْرِبَ
وَالْعِشَاءَ
بِأَذَانٍ
وَاحِدٍ وَإِقَامَتَيْنِ.
وَلَمْ
يُصَلِّ
بَيْنَهُمَا
شَيْئاً. ثُمَّ
اضْطَجَعَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه وسلم
حَتَّى
طَلَعَ
الْفَجْرُ.
فَصَلَّى الْفَجْرَ،
حِينَ
تَبَيَّنَ
لَهُ
الصُّبْحُ،
بِأّذَانٍ
وَإِقَامَةٍ.
ثُمَّ رَكِبَ
الْقَصْوَاءَ.
حَتَّى أَتَى
الْمَشْعَرَ
الْحَرَامَ.
فَرَقِيَ
عَلَيْهِ
فَحَمِدَ
اللهَ
وَكَبَّرَهُ
وَهَلَّلَهُ.
فَلَمْ
يَزَلْ
رَجُلاً حَسَنَ
الشَّعَرِ
جِداً. ثُمَّ
دَفَعَ
قَبْلَ أَنْ
تَطْلُعَ
الشَّمْسُ.
وَأَرْدَفَ
الْفَضْلَ
بْنَ
الْعَبَّاسِ.
وَكَانَ
رَجُلاً حَسَنَ
الشَّعَرِ،
أَبْيَضَ،
وَسِيماً.
فَلَمَّا
دَفَعَ رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم، مَرَّ
الظُّعُنُ
يَجْرِينَ.
فَطَفِقَ
يَنْظُرُ
إِلَيْهِنَّ.
فَوَضَعَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم يَدَهُ
مِنَ
الشِّقِّ
الآخَرِ. فَصَرَفَ
الْفَضْلُ
وَجْهَهُ
مِنَ
الشِّقِّ الآخَرِ
يَنْظُرُ.
حَتَّى أَتِى
مُحَسِّراً. حَرَّكَ
قَلِيىً.
ثُمّض سَلَكَ
الطَّرِيقَ
الْوُسْطَى
الَّتِي
تخْرِجُكَ
إِلَى
الْجَمْرَةِ الْكُبْرَى.
حَتَّى أَتَى
الْجَمْرَةَ
الَّتِي
عِنْدَ
الشَّجَرَةِ.
فَرَمَى
بِسَبْعِ
حَصَيَاتٍ.
يُكَبِّرُ
مَعَ كُلِّ
حَصَاةٍ مِنْهَا.
مِثْلِ حَصَى
الْخَذْفِ.
وَرَمَى مِنْ
بَطْنِ الْوَادِي.
ثُمَّ
انْصَرَفَ
إِلَى
الْمَنْحَرِ.
فَنَحَرَ
ثَلاَثاً
وَسِتيِّنَ
بَدَنَةً
بِيَدِهِ.
وَأَعْطَى
عَلِيّاً.
فَنَحَرَ مَا
غَبَرَ.
وَأَشْرَكَهُ
فِي هَدْيِهِ.
ثُمَّ أَمَرَ
مِنْ كُلِّ
بَدَنَةٍ
بِبَضْعَةٍ. فَجُعِلَتْ
فِي قِدْرٍ.
فَطُبِخَتْ.
فَأَكَلاَ
مِنْ لَحْمِهَا
وَشَرِباً
مِنْ
مَرَقِهاَ.
ثُمَّ
أَفَاضَ
رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم إِلَى
الْبَيْتِ.
فَصَلَّى
بِمَكَّةَ
الظُّهْرَ.
فَأَتَى
بَنِي عَبْدِ
الْمُطَّلِبِ
وَهُمْ
يَسْقُونَ
عَلَى
زَمْزَمَ.
فَقَالَ
((انْزِعُوا.
بَنِي عَبْدِ
الْمُطَّلِبِ!
لَوْلاَ أَنْ
يَغْلِبَكُمُ
النَّاسُ
عَلَى
سِقَايَتِكُمْ
لَنَزَعْتُ
مَعَكُمْ))
فَنَاوَلُوهُ
دَلْواً
فَشَربَ
مِنْهُ.
Ca'fer bin
Muhammed'in babası (Muhammed bin Ali bin Hüseyin bin Ali bin Ebî Tâlib)
(r.a.)'den; Şöyle demiştir: Biz Câbir bin Abdillah (r.a.)'ın yanına girdik.
Yanına vardığımız zaman girenlerin kimler olduğunu (bir bir) sordu. Nihayet
sıra bana gelince :
Ben Muhammed bin
Ali bin Hüseyin'im, dedim. Bunun üzerine elini başıma uzatarak (gömleğimin
yakasındaki) üst düğmemi çözdü. Sonra alt düğmemi de çözdü. Daha sonra avucunu
iki mememin arasına (göğsümün üstüne) koydu. Ben o zaman genç bir çocuktum.
(Bana): Hoş geldin. Dilediğini sor, dedi. Ben de ona (Nebi (Aleyhi's-salâtu
ve's-selâm)'ın haccının keyfiyetini) sordum. Kendisi â'mâ idi. O sırada namaz
vakti geldi. Bunun üzerine bir dokumaya bürünerek (namaza) kalktı. Sarındığı
dokuma küçük olduğu için omuzlarına koydukça iki tarafı kendisine doğru geriye
dönüyordu. Cübbesi de yanıbaşında askı üstünde (duruyor) idi. Bize namaz
kıldırdı. Namaz'dan sonra ben (kendisine) :
Bize Resûlullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in hac edişini anlat, dedim. Bunun üzerine eliyle
dokuz sayışma işaret ederek dedi ki: Resûlullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)
hac etmeden (Medine'de) dokuz yıl durdu. Sonra onuncu yıl Resulullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem)'in hacedeceğini halka ilân edilmesini emretti. Bunun üzerine
Medine'ye çok insan geldi. Hepsi Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)*e
uymak (yâni O'nunla beraber hac etmek) ve O'nun yaptığının mislini yapmak
istiyordu. Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (Medine'den yola) çıktı.
Biz de O'nunla beraber çıktık. Zü'I-Huleyfe'ye vardık. Esma' bint-i Umeys
(orada) Muhammed bin Ebi Bekr'i doğurdu ve: Ben ne yapacağım? diye Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'e haber gönderdi. Peygamber (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) (ona): «Yıkan, kanın akmasını
engelleyici bir bez sarın ve ihrama gir» buyurdu.
Sonra Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Zü'I-Huleyfe mescidinde namaz kıldı. Sonra
Kasvâ'ya bindi. Nihayet devesi O'nu Beydâ (denilen mevki) ye çıkarınca (Câbir
demiştir ki) O'nun önünde gözümün görebildiği kadar binekli ve yayaya baktım,
O'nun sağında da o Kadar insan vardı. Solunda da o miktarda insan bulunurdu ve
bir o kadar da arkasında vardı.
Resulullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) de aramızda bulunuyordu. Kur'ân (âyetleri) O'na iniyor,
mânâlarını da o biliyordu. Artık O, ne yapıyorsa biz de ayni şeyi yapıyorduk.
Resûl-i Ekrem, tevhîd'i, (yâni Allah'ın tekliğini ihtiva eden şu telbiye'yi
yüksek sesle okudu): "Allahım dâvetine çokça icabet ettim. Senin dâvetine
mükerrer icabet ettim. Senin ortağın yoktur. Senin dâvetine tekrar icabet
ettim. Şüphesiz, hamd ve ni'met senindir mülk de senindir. Hiç bir ortağın
yoktur."
Halk ise hâlen
yüksek sesle okudukları telbiyeyi yüksek sesle okudular. (Yâni Nebi (s.a.v.)'in
telbiyesine ilâve yaptılar.) Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) de
onların okuduklarından bir şeyi reddetmedi (yâni niçin bu ilâveyi yapıyorsunuz
demedi). Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) kendi telbiyesine devam etti.
Câbir demiştir
ki: Biz hac'dan başka bir şeye niyet etmiyorduk. Biz umreyi bilmiyorduk (Yâni
hac ile umre'nin birlikte yapılabileceğini veya hac mevsiminde umre
yapılabileceğini bilmiyorduk).
Nihayet biz
O'nunla beraber Ka'be'ye vardığımız zaman rüknü (Hacer-i Esved'i) istilâm etti
ve Üç tur hızlı, dört tur da normal yürüyüşle tavaf etti. Sonra Makam-ı
İbrahim'e gidip :
«Makam-ı
İbrahim'den namazgah edinin.» [Bakara 125.] âyetini okudu. Sonra Makam-ı
kendisiyle Ka'be arasına aldı (ve makam'ın arkasında durup iki rekât namaz
kıldı).
(Râvî Ca'fer
demiştir ki:) Babam diyordu ki: O, bu iki rek'at (tavaf namazın) da (Fâtiha'dan
sonra) Kâfirûn ve İhlas surelerini okurdu. (Ben babamın bunu ancak Nebi
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'den merfû' olarak rivayet ettiğini bilirim.)
(Câbir rivayetine
devamla şöyle demiştir:) Sonra Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Ka'be'ye
dönerek rüknü (yâni Hacer-i Esved'i) istilâm etti. Sonra (Safa)
kapı (sın) dan Safâ'ya çıktı. Nihayet Safâ'ya yaklaşınca; "Şüphesiz
Safâ ile Merve Allah'ın (menâsik) alâmetlerindendir" [Bakara 158] âyetini
okudu ve: Allah'ın başladığından (sa'y'e) başlarız, buyurarak Safâ'dan (sa'y'e)
başladı, Ka'be'yi görünceye kadar Safa tepesinin üstüne çıktı. Sonra tekbîr
alarak, tehlil ve hamd eyledi ve; "Allah'tan başka (ibâdete lâyık) hiç bir
ilâh yoktur. O, birdir. Ortağı yoktur. Mülk O'nundur. Hamd da O'nundur.
Diriltir ve Öldürür. O, her şeye de kadirdir. Allah'tan başka hiç bir ilâh
yoktur. O, birdir. Hiç bir ortağı yoktur. (Nebi (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem)'in (verdiği) vaadini yerine getirdi, kuluna zafer verdi ve yalnız
başına düşman birliklerini hezimete uğrattı" dedi. Bu arada duâ etti ve bu
zikir ile duayı üç defa tekrarladı. Sonra Safa tepesinden inip Merve ye doğru
yürüdü. İnişi bitip derenin ortasına varınca hızlı yürüdü. Ayakları dereden
çıkınca Merve tepesine varıncaya kadar (yine) normal yürümeye devam etti. Safa
üstünde yaptığını Merve üstünde de yaptı. Tavaf (yâni yedi tur sa'y'ı) Merve
üstünde bitince :
Hac aylarında
umre etmenin câizliğini şimdi bildiğim gibi başlangıçta bilseydim kurbanlığımı
(Mekke'ye) sevketmezdim ve ihramm'a başladığım haccı umre'ye çevirirdim. Artık
sizlerden (hac niyetiyle ihrama girip de) beraberinde kurbanlığı olmayanlar hemen
ihramdan çıksın ve haccını umre'ye çevirsin, buyurdu. Bunun üzerine herkes
ihramdan çıkıp saçlarını kısalttılar. Yalnız Peygamber (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) ile yanında kurbanlığı bulunanlar ihramdan çıkmadılar. Sonra Sürâka bin
Mâlik bin Cu'şum ayağa kalkarak: Yâ Resûlallah! Bu iş, bu yılımıza mı mahsus,
yoksa ebedî olarak devam edecek mi? diye sordu.
Câbir demiştir
ki: Bu soru üzerine Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) bir elinin
parmaklarını diğer elinin parmaklarına kenetleyerek: Umre şöylece (kenetlenen
parmaklarım gibi) hacca dâhil olmuştur. Umre şöylece hacca dâhil olmuştur.
Hayır. Bilâkis ebedî olarak devam edecektir, buyurdu.
Câbir demiştir
ki: Ali (r.a.) Peygamber (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in develerini (Yemen'den)
getirdi. Fâtıma (r.anha)'yı da ihram'dan çıkanlar meyânında, boyalı
elbise giymiş ve gözlerine sürme çekilmiş olarak buldu. Ali (r.a.) Fâtima'nın
ihramdan çıkmasına karşı çıktı. Fâtime: İhram'dan çıkmamı babam bana emretti,
dedi. Alî (r.a.) Irak'ta (halîfe) iken şöyle derdi:
Bunun üzerine ben
Fâtima'yı bu yaptığı işten dolayı azarlatmak ve Resulullah (Sallallahu Aleyhi
ve Sellem)'den naklen anlattığı husus ile onun yaptığı işe karşı çıkmam
meselesi hakkında Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'e fetva sormak üzere
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem)'in yanına gittim. Resûl-i Ekrem
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) :
Fâtima doğru
söylemiş, doğru söylemiş. Sen hacca niyetlenirken ne dedin? buyurdu. Ben:
Allahım! Resûl'ün
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) neye niyetlendiyse, ben de ona niyetlendim,
cevâbını verdim. Resûl-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (bana): Benim
beraberimde kurbanlığım var. Sen (de) ihramdan çıkma, buyurdu.
Câbir demiştir
ki: Alî (r.a.)'in Yemen'den getirdiği kurbanlıklar ile Nebi (Sallallahu Aleyhi
ve Sellem)'in Medine'den getirdiği kurbanlıkların toplamı yüz adetti. Sonra
herkes ihramdan çıkıp saçlarını kısalttılar. Yalnız Nebi (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) ile beraberinde kurbanlığı olanlar ihram'dan çıkmadılar. Sonra terviye
günü olunca ve Minâ'ya doğru hareket edecekleri zaman (ihram'dan çıkmış
olanlar) hac niyetiyle ihram'a girdiler.
Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) hayvanına binerek (Minâ'ya) gitti.
Resûl-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (o günün) öğle, ikindi, akşam ve
yatsı namazları ile (ertesi günü) sabah namazını Minâ'da kıldı. Sonra güneş
doğuncaya kadar biraz bekledi ve kendisi için (Arafat'a yakın olan) Nemire
(denilen yer) de kıldan bir çadırın kurulmasını emretti. Sonra Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (Minâ'dan Nemire'ye) hareket etti. Kureyş
kendilerinin câhiliyet devrinde yaptıkları gibi O'nun da Meş'ar-i Haram yanında
veya Müzdelife(nin başka bir yerin) de vakfe edeceğinde şüphe etmiyorlardı.
Halbuki Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (Kureyş'in kanaati hilâfına)
Müzdelife'yi geçerek Arafat ('ın yakının) a vardı. Nemire'de kendisi için
çadırı kurulmuş olarak buldu ve oraya indi. Nihayet güneş göğün ortasında
batıya kayınca, Kasvâ'nın hazırlanmasını emretti. Bunun üzerine kasva'ya semer
vuruldu. Resûl-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) binip (Ürene denilen)
derenin ortasına vardı. Orada halka bir hutbe okuyarak şöyle buyurdu: Şu
ayınızda, şu şehrinizde bu gününüz nasıl mukaddes ise şüphesiz kanlarınız ve
mallarınız da size haramdır
Bilmiş olunuz ki
câhiliyet devri işlerinden olan her şey bu iki ayağımın altına konulmuştur.
Câhiliyet devrine ait kanlar bâtıldır. İptal ettiğim kan dâvası el Hâris'in
oğlu Rebia'nın kan davasıdır. Câhiliyet döneminin faizi de bâtıldır (yâni islam
öncesindeki faiz sözü de geçersizdir). İlk iptal ettiğim faiz bizim faizimiz,
Abbâs bin Abdulmuttalib'in faizidir. Çünkü faizin hepsi bâtıldır.
Kadınlar hakkında
Allah'tan korkunuz. Çünkü şüphesiz siz onları Allah'ın emâneti ile aldınız.
Onların ırzlarını Allah'ın kelimesi ile kendinize helâl kıldınız. Yaygılarınıza
(yâni evlerinize) hoşlanmadığınız kimselere ayak bastırmamaları şüphesiz sizin
onlar üzerindeki hakkınızdır. Bunu
yaparlarsa (yâni mahremi olsun veya
olmasın hoşlanmadığınız her hangi bir erkek veya kadın'ın evinize girmesine
izin verirlerse), onlara zarar vermeyecek biçimde dövünüz. Ma'ruf bir şekilde
(yâni hâlinize göre veya normal biçimde) onların nafakasını ve giyeceğini
vermek onların sizin üzerinizdeki hakkıdır.
Size öyle bir şey
bıraktım ki ona sımsıkı sarılırsanız dalâlet'e gitmezsiniz Allah'ın kitabıdır. Ben size sorulacağım. Acaba ne diyeceksiniz?
Sahâbîler: (Emrolunduğun şeyleri) tebliğ ettiğine, görevini hakkıyla îfa
ettiğine ve (ümmete) nasîhatta bulunduğuna şehâdet ederiz, dediler. Bunun
üzerine Resûl-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) şehâdet parmağını göğe
kaldırıp sonra halka doğru eğerek üç defa: Allahım şâhid ol, Allahım şâhid ol,
Allahım şâhid ol, dedi
(Bu hutbeden)
sonra Bilâl (r.a.), ezan okudu. Sonra ikâmet etti. Resûl-i Ekrem (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) öğle namazını kıldırdı. Sonra Bilâl ikâmet etti. Resûl-i
Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) ikindi namazını kıldırdı. (Yâni öğle ve
ikindi farzlarını ard arda Cem-i Takdim şeklinde kıldırdı). Resûl-i Ekrem bu
iki namaz arasında başka namaz kılmadı. Bundan sonra Resulullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) (devesine) binerek vakfe yerine geldi. Devesinin göğsünü
kayalara çevirdi. Yayaların yolunu da karşısına aldı ve kıbleye döndü. Akşam'a
kadar orada vakfeye durdu. Nihayet güneşin sarılığı biraz gitti ve güneş
tamamen kayboluncaya kadar vakfeye devam etti. Sonra Resulullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) Usame bin Zeyd'i terkisine alarak oradan (Müzdelife'ye)
hareket etti. Resûl-i Ekrem kasvâ'nın yularını o derece kasmıştıki neredeyse
devenin başı semerin ön kısmındaki deriye değiyordu ve Resûl-i Ekrem
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem) sağ eliyle işaret ederek :
Ey insanlar,
sükunetten ayrılmayın, sükûnetten ayrılmayın buyuruyordu. Kum tepeciklerinden
birine geldikçe düzlüğe çıkıncaya kadar devesinin dizginimi gevşetiyordu.
Nihayet Müzdelife'ye vardı. Orada akşam ve yatsı namazlarını bir ezan ve iki
ikâmetle kıldırdı. Ve bunlar arasında başka namaz kılmadı. Sonra Resulullah
(Sallallahu Aleyhi ve Sellem), fecir doğuncaya kadar uzandı. Fecir doğunca bir
ezan ve bir ikâmetle sabah namazını kıldırdı. Sonra Kasvâ'ya binerek Meş'ar-i
Harâm'a geldi. Bu dağın üstüne çıktı. Orada Allah'a hamd etti, tekbîr aldı ve
tevhîd'de bulundu (Yâni el-Hamdu lillâh Vellahu Ekber ve Lâ ilahe illallah
dedi). Ortalık iyice aydınlanıncaya kadar orada vakfe'ye devam etti. Sonra
henüz güneş doğmamış iken oradan yola çıktı ve terkisine Fadl bin Abbâs'ı aldı.
Fadl, güzel saçlı beyaz tenli ve yakışıklı bir zât idi. Resulullah (Sallallahu
Aleyhi ve Sellem) yola çıkınca, yanından bir takım kadınlar koşarak geçtiler.
Fadl onlara bakmaya başladı. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem), elini diğer taraftan (Fadl'ın yüzüne) koydu. Fadl da yüzünü o taraftan
çevirip baktı. Nihayet Resül-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (Müzde-life
ile Minâ arasında bulunan) Muhassir deresine vardı ve (devesini) biraz
hızlandırdı. Sonra seni büyük cemre'ye çıkaran orta yola girdi ve nihayet
ağacın yanındaki (büyük) cemre'ye vardı (buna Akabe cemresi de denilir). (O
cemre'ye) fiske taşı gibi yedi aded çakıl attı. Her çakılı atarken tekbîr
alıyordu. Taşları derenin ortasından attı. Sonra mezbahaya döndü. 63 deveyi
kendi eliyle boğazladı. Sonra (bıçağı) Alî'ye verdi. Ali de kalan (37) deveyi
boğazladı. Resül-i Ekrem (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), kurbanlıklarına Alî'yi
ortak etti. Sonra, her deveden birer parça etin alınmasını emretti. Bunlar bir
çömleğe konularak pişirildi. İkisi de develerin etinden yediler ve et suyundan
içtiler. Sonra Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) (ifâda tavafı için
Minâ'dan) Ka'be'ye indi. (Tavaftan sonra) öğle namazını Mekke'de kıldı. Daha
sonra Zem-zem (kuyusu) üzerinde halka suvarmakta olan Abdulmuttalib'in
oğullarının yanma vardı ve (onlara) :
(Kuyudan su)
çıkarınız Ey Muttalib oğulları. Su çıkarmanız hususunda halkın size izdiham
vermesi korkusu olmasaydı ben de sizinle beraber su çıkarırdım, buyurdu. Sonra
onlar kendisine bir kova su sundular. O da bundan içti,
BU HADİS’İN MÜSLİM
RİVAYETİ VE İZAHAT İÇİN BURAYA TIKLAYIN
AÇIKLAMA: Bu
hadisi Müslim ve Ebu Davud da rivayet etmişlerdir. Ahmed de kısaca rivayet
etmiştir. Bu hadis pek çok hükümleri ifade eder. Alimler hac ile ilgili
hükümleri beyan ederken bu hadisi kaynal{ gösterirler. Çünl{ü bu hadis hac
menasiki için cidden en zengin kaynaktır. Bu nedenle bir çok ilim adamı bundaki
fıkıh hükümlerini beyana koyulmuşlar ve pek çok hüküm çıkarmışlardır. Ebu Bekir
bin el-Münzir bu hadis hakkında bir cild kitab yazarak ondan yüz elli küsur
fıkıh hükmünü çıkarmıştır. Tekmile yazarının dediği gibi eğer bu hadisteki
hükümlerin hepsinin çıkarılmasına çalışılırsa hemen hemen bir o kadar daha
çıkarılabilir. Bu hadisten çıkarılan hükümlerin büyük bir kısmı müellifimizin
Menasik Kitab'ı bölümünde açmış olduğu ve babtan önce geçen seksen küsur bab ta
rivayet olunan hadislerde ve izahı bölümünde vardır. Bu itibar la bu hadisten
çıkarılan hükümlerin izahı üzerinde durmak istemiyorum. Ancak bazı hükümleri özlü
olarak ifade edip, diğer bazı bilgileri aktarmakla yetineceğim.
HADİSTE GEÇEN BAZI
KELİMELERİN AÇIKLAMASI
1. Mişceb: Sehpa
biçimine benzeyen elbise askısıdır.
2. Zü'l-Huleyfe:
Medine-i Münevvere'nin güney doğusu tarafında ve Mescid-i Nebeviyye'ye 18 km.
mesafede bir yerdir. Burası Medine-i Münevvere'den hac veya umre niyetiyle
Mekke'ye gitmek isteyenlerin mikatı, Yani ihrama girecekleri yerdir.
3. İstisfar: Hayız
veya lahusalık halindeki kadının, kanın akmasını engellemek için ayret yerini
bir bezle sıkıca bağlamasıdır. Bazı rivayetlerde İstizfar gelmiştir. Bu da ayni
mcinayı ifade eder.
4. Kasva: Peygamber
(s.a.v.)'in devesinin ismidir. Bu kelimenin asıl manası, Imlağının dörtte biri
kesik olan devedir. Bazı rivayetlere göre Peygamber (s.a.v.)'in devesinin
kulağı küçük olduğu için bu isim takılmıştır.
5. Remel: Çalımlı ve
biraz hızlı yürümektir. Bu nevi yürüyüşte adımlar sık atılır ve omuzlar
sallanır.
6. Rükün: Köşe
demektir. Fakat burada Hacer-i Esved manası kasdedilmiştir.
7. İstilam: Hacer-i
Esved'i öpmektir. Bu mümkün olmadığı takdirde ona el sürmek ve sürülen eli
öpmek:tir. Bu da mümkün olmazsa baston gibi bir şeyi ona sürüp öpmektir. Şayet
izdihamdan dolayı bu da mümkün olmazsa karşısında durup el kaldırmak süretiyle
selamlamaktır.
8. Makam-ı İbrahim:
İbrahim (a.s.)'in Ka'be'yi yaparken üstünde durduğu taştır. Bu taş halen bir
muhafaza içinde bulunuyor. Ziyaretçiler görürler.
9. Safa ile Merve:
Ka'be'nin yakınında bulunan iki tepedir. Bu gün Mescid-i Har am' ın binasının
içine alınmış sayılabilir. Bu iki tepe arasında yedi defa gidip gelmek hac ve
umre'nin menasikindendir. Bu gidiş ve gelişe Sa'y denilir. Her gidiş bir tur ve
her geliş bir tur sayılır. Şu halde bir gidiş geliş iki tur sayılır:.
10. Ahzab: Hizibler, demektir.
Burada; hicretin 4. veya 5. yılı Şevval ayında vukü bulan Hendek savaşına
katılan düşman kuvvetleri manası kasdedilmiştir. Bu kelime ile Peygamber
(s.a.v.)'e savaş ilan eden bütün düşmanların kasdeôilmiş olması ihtimali de
vardır.
11. Taksir: Saçları
kısaltmaktır.
12. Terviye Günü:
Zilhicce ayının 8. günüdür.
13. Nemire: Arafat'a
yakın bir yerdir. Harem mıntıkası dışında kalır.
14. Meş'ar-i Haram:
Müzdelife' de bir dağın ismidir.
O dağa Kuzah da
denilir. Resül-i Ekrem (s.a.v.) Müzdelife vakfesini bu dağın üstünde yapmıştır.
15. Cahiliyyet Ribası:
Alacaklının borçlusundan istediği borç fazlasıdır. Yani karşılıksız para veya
maldır. Bir kavle göre ise gasbedilen ve meşru olmayan maldır. Hutbede buna
önem verilmesinin sebebi; cahiliyet devri insanlarının faizi normal alışveriş
gibi telakki etmesidir.
16. EmanetuIlah
sözcüğünden kadınlarla iyi geçinmek ve müsamahalı davranmak ahdi manası
kasdedilmiştir.
17. KelimetuIlah
sözcüğünden maksad ise kadınlarla evlenmeye ait ilahi emir veya nikah akdidir.
18. Hablü'l-Müşat:
Yayaların yolu, demektir.
19. Rıhl: Devenin
semeridir.
20. Mevrik: Semerin
önüne yerleştirilen ve küçük yastık şeklinde yapılan deri parçasıdır. Binici
yoruldUğU zaman ayaklarını onun üstüne koymak suretiyle bağdaş kurarak dinlenir.
21. Habl: Kum
tepeciğidir.
22. Zuun, Zaine'nin
çoğuludur, binicisi kadın olan develerdir. Bu kelime devenin üstünde yolculuk
eden kadınlar manasına da mecazcn kullanılır.
23. Muhassir,
Müzdelife ile Mina arasında bulunan bir deredir. Fil ordusunun orada hezimete
uğratıldığı rivayet olunmuştur.
24. Sikaye: Ka'be'yi
ziyaret edenlere Zemzem suyunu çıkarıp içirmektir. Bu hizmet Resul-i Ekrem
(s.a.v.) zamanında amcası Abbas (r.a.)'ın oğullanna verilmiştir. Daha önce de
Hz. Abbas' ın baba ve dedesinin sülalesine aitti.
VEDA HACCI
YOLCULUĞUYLA İLGİLİ BAZI AÇIKLAMALAR
Hicretin 10. yılı
Resul-i Ekrem (s.a.v.) hac etmeye niyetlenince durumu müslümanlara ilan etti.
Zilkade ayının bitimine 5 gün kala öğle ile ikindi vakti arasında Medine-i Münevvere'den
Mekke'ye hareket edildi. Nesai'nin rivayeti böyledir, Ahmed'in rivayetine göre
ise anılan ayın bitimine 10 gün kala yola çıkarılmıştır. Tekmile yazarı birinci
rivayeti tercih eder. Bu yolculukta Resül-i Ekrem (s.a.v.)'e refakat eden hacı
sayısı bir kavle göre 90 bin, diğer bir kavle göre 130 bin idi. Bu büyük cemaat
Zü'l-Huleyfe denilen mikat yerine vardıktan sonra Resül-i Ekrem (s.a.v.) orada
konakladı. O gün ikindi, akşam ve yatsı namazı orada kılındı. Gece orada
geçirildi. Sabah namazından sonra Resül-i Ekrem (s.a.v.) ihram için boy abdesti
aldı. Bütün zevceleri O'na refakat ediyorlardı. Oradan hareket eden bu büyük
cemaat Zilhicce ayının dördüncü günü sabahı Mekke'ye vardı. Mekke'ye yarışın
Pazar gününe rastladığı rivayet olunmuştur ...
Kureyş kabilesi vakfe
için Arafat'a çıkmayıp Müzdelife' de vakfe ederlerdi ve: Biz harem halkıyız,
vakfe için Harem mıntıkasının dışına çıkmayız, bu nedenle vakfe için ancak
Müzdelife'ye gideriz, derlerdi. Bilindiği gibi Müzdelife, Harem mıntıkası
içindedir. Etraftan gelen hacılar ise vakfe için Arefe günü Arafat'a
çıkarlardı. Veda haccında Kureyş kabilesi Resül-i Ekrem (s.a.v.)'in de onlar
gibi Müzdelife'de vakfe edeceğini ve Arafat'a çıkmayacağını sanıyorlardı. Hatta
bunda şüphe etmiyorlardı. Fakat hiçae dedikleri gibi olmadı. Resül-i Ekrem
(s.a.v.) hadiste belirtildiği gibi Arefe günü Mina' dan hareketle Müzdelife'den
transit geçti ve vakfe için Arafat'a çıktı. Böylece Kureyş kabilesinin
cahiliyet devri alışkanlıkları yıktmldı. Çünkü Resül-i Ekrem (s.a.v.) bu
hususta Allah'tan emir aldı.
HADİSTEN ÇIKARILAN
HÜKÜMLERİN BAZILARI:
Yukarda da belirttiğim
gibi bu hadisten çıkarılan hükümler çoktur, Ben bunların bir kısmını
açıklamakla yetineceğim. Kalan diğer hükümleri öğrenmek isteyenler Müslim'in
şerhi Nevevi ile Ebu Davud'un şerhleri Tekınile ve Avnü'l-Mabüd'a müracaat
edebilirler.
1. Ziyaret edilen
kimse, ziyaretçilerini tanımıyorsa tanımaya çalışmalıdır ki, herkese layık
olduğu gibi ilgi göstersin. Nitekim Cabir (r.a.) ziyaretçilerini bir bir sormuş
ve Resül-i Ekrem (s.a.v.)'in torunlarından olduğunu öğrendiği Muhammed bin Ali
bin Hüseyin (r.a.)'e özel iltifat göstermiştir.
2. Kişi
ziyaretçilerine ve misafirlerine merhaba demek süretiyle onları iyi
karşıladığını dile getirmelidir.
3. Cabir (r.a.), Resül-i
Ekrem (s.a.v.)'in torunu Muhammed (r.a.)'a özel iltifat mahiyetinde olmak üzere
yakasının düğmelerini çözerek elini onun göğsünün üstüne ve memelerinin arasına
koymuştur. Muhammed de ben o esnada küçük bir gençtim, diye bilgi vermiştir.
Bundan çıkan hüküm şudur: Küçük çocuğu sevindirmek için onun çıplak göğsüne ve
memelerinin arasına el sürmek meşrüdur. Ama yetişkin erkeğin göğsünü ellemek
uygun değildir.
4. Ama adamın imamlığı
caizdir. Ama efdaliyet husüsunda ihtilaf vardır.
5. İmamlık ev
sahibinin hakkıdır.
6. Fazla elbise
bulunsa bile tek bir elbisede namaz kılmak caizdir.
7. Fazla elbiseyi
askıya asmak ve yere bırakmamak uygun alanıdır.
8. Resül-i Ekrem
(s.a.v.)'in kavli ve fiili hadislerini öğrenmek için bilginlere başvurmak ve
O'nun prensiplerine göre hareket etmeye çalışmak ibadettir.
9. Önemli işlere
hazırlıklı olmak için topluma devlet yetkilisi tarafından duyuru yaptırmak
müstehabtır.
10. Lohusalık veya
aybaşı adeti halinde olan kadının ihrama girmesi caizdir. Böyle bir kadının
ihrama girmeden önce temizlik niyetiyle boy abdesti alması meşrüdur. Bu yıkanma
şer'i gusül anlamında değildir. Böyle özürlü kadının yıkanması müstehabtır.
Keza kanın akmasını engellemek için bir bez bağlaması da meşrüdur.
11. Hacc'a veya
umre'ye bir vasıtaya binerek veya yaya gitmek caizdir. Bu hususta icma vardır.
Dört mezheb imamları ile Cumhura göre bir vasıtaya binerek gitmek daha
faziletlidir. Çünkü ReSÜI-İ Ekrem (s.a.v.) binerek yolculuk etmiştir.
12. İhramlı erkeğin
Lebbeyk duasını yüksek sesle okuması sünnettir. Resül-i Ekrem (s.a.v.)'in
okuduğu Lebbeyk duasına ilavede bulunmak caiz ise de en faziletlisi ilavede
bulunmamaktır.
13. Hac aylarında umre
niyetiyle ihrama girmek ve umre'den sonra Mekke' de hac niyetiyle ihrama girmek
caizdir.
14. Hac niyetiyle
ihrama giren bir kimsenin bunu umre'ye çevirmesi ve umre'yi tamamladıktan sonra
ihramdan çıKması caizdir. Hadisin zahiri bu hükme delalet eder. Ahmed ve
Zahiriyye mezhebi mensublarının bazısı böyle hükmetmişlerdir. Fakat Cumhur ve
üç mezheb imamlarına göre bu hüküm Veda haccına katılanlara ve o yıla
mahsustur. Bunlar Resül-i Ekrem (s.a.v.)'in cUnire ebedi olarak şöylece hacca
dahil olmuştur'' mealindeki buyruğunu hac aylarında umre etmenin meşrüluğu
manasına yorumlamışlardır. Cahiliyyet devrinde hac aylarında umre etmek çok
büyük günahlardan sayılırdı. Bu buyruk o yanlış inanışı ortadan kaldırmıştır.
15. Arafat'a çıkmadan
önce hacının Mekke'ye girip kudüm tavafı etmesi sünnettir. Bu tavafm ilk üç
turunda hızlı ve çalımlı yürümek, kalan dört turunda normal yürümek sünnettir .
..,
16. Hacer-i Esved'i
öpmek sünnettir. Bu mümkün olmadığı takdirde yukarda anlatılan biçimde istilam
etmek sünnettir.
17. Tavaftan sonra iki
rekat tavaf namazı kılmak meşrudur.
Bunun hükmü hakkında
ihtilaf vardır. Bununla ilgili izah, buna ait babta geçtiği için tekrarlamaya
gerek yoktur.
18. Tavaf namazını
İbrahim (a.s.)'ın makamında kılmak sünnettir. Orada kılmak güç ise Mescid-i
Haram'ın başka bir yerinde kılınabilir.
19. Bu namazda,
Fatiha'dan sonra ilk rekatta Kafirün ve ikinci rekatta İhlas sürelerini okumak
sünnettir.
20. Yavar namazından
sonra tekrar Hacer-i Esved'i istilam etmek sünnettir.
21. Sa'y için mescid-i
Haram'ın Safa kapısından çıkmak sünnettir.
22. Safa tepesine
yaklaşılınca; ....(Bakara 158.) ayetini okumak sünnettir.
23. Sa'y işine Safa
tepesinden başlamak gerekir. Safa ' dan başlamanın hükmüne gelince, Hanefiler'e
göre vacibtir. Malik, Şafii ve Ahmed'e göre ise sa'y'ın sıhhatının
şartlarındandır.
24. Sa'y işine
başlanacağı zaman Safa tepesinin yukarısına çıkmak ve mümkünse Ka'be' yi
görmek. sonra tekbir alarak dua ve varid zikri okumak sünnettir. Bu zikir ve
duayı üç kez tekrarlamak da sünnettir.
25. Safa ile Merve
arasında sa'y ederken normal yürümek ve yeşil direklerle işaretli kısımda hızlı
gitmek erkekler için sünnettir. Kadınlar için koşmak meşrü değildir.
26. Merve tepesine
varıldığı zaman orada da Safa'da okunn zikir ve duayı aynı şekilde okumak
sünnettir.
27. Safa 'dan Merve'ye
gidiş bir tur, dönüş de ikinci tur sayılır. Cumhür'un ve mezheb imamlarının
görüşü budur. Böylece 7 tur sa'y edilir.
28. Hacının çok sayıda
kurban kesmesi müstehabtır. Bu hüküm vacib olan kurban dışındadır
29. İhrama girilirken
kişinin niyetini bir başka kimsenin niyetine bağlaması, yani falan adam nasıl
niyet ettiyse ben de öyle niyet ediyorum, demesi caizdir.
30. Hacıların terviye
günü, yani Zilhicce ayının sekizinci gunu Mekke'den Mina'ya gitmeleri, keza
Hacc-ı Temettü'a niyetlenenlerin aynı gün hac niyetiyle ihrama girmeleri ve Mina'
ya hareket etmeleri sünnettir. Bundan önce Mina' ya gitmek ise sünnete
aykırıdır. Hatta Malik bunu mekruh saymıştır.
31. Terviye günü öğle,
ikindi, akşam ve yatsı namazı ile ertesi günü sabah namazını Mina' da kılmak
sünnettir.
32. Terviye gününü,
Arefe gününe bağlayan geceyi Mina' da geçirmek sünnettir.
33. Arefe günü güneş
dOğduktan sonra Mina' dar. Nemire'ye hareket etmek sünnettir.
34. Öğleden önce
Nemire'ye varıp orada bir süre konaklamak ve öğle namazı vakti girdikten sonra
oradan Urene deresine hareket etmek sünnettir.
35. Öğle vakti
girdikten sonra İbrahim (s.a.v.)'in meseidine gidip orada imamın hutbe okuması,
sonra öğle ve ikindi namazını Cem-İ Takdim şeklinde, yani ardarda ve öğle
namazı vakti içinde kılmak ve bunları kısaltılmış şekli ile ifa etmek meşrüdur.
Bunun hükmü hakkındaki gerekli bilgiyi daha önce geçen ilgili babta izah
etmiştim.
36. Bu namazlar için
bir ezan ve iki ikamet okunur. İki namaz arasında hiç bir namaz kılınmaz.
37. Öğle namazı vakti
girmeden Arafat'a gitmek sünnete muhaliftir. Yukarda anlatıldığı gibi namaz
kılındıktan sonra bir vasıtaya binerek Rahmet dağının eteğindeki kayaların
yanına gidip vakfe'ye durmak sünnettir. Arafat'ın herhangi bir yerinde vakfe
edilebilir.
38. Arefe günü güneş
battıktan sonra Arafat'tan Müzdelife'ye hareket edilirken yol boyunca sükünet
içinJe gitmek sünnettir.
39. Arefe günü bayram
gününe bağlayan gece akşam ve yatsı namazı Müzdelife' de C'em-İ Tehir şeklinde
.. yani yatsı namazı vakti girdikten sonra, bir ezan ve iki ikametle kılınır.
İki namaz arasında başka namaz kılınmaz. Hanefi mezhebinin meşhur ka
\"line göre bir ikamet edilir. Buna ait bılgi de ilgili babta verilmiştir.
40. O gece
Müzdelife'de uzanıp yatmak sünnettir.
41. Müzdelife
vakfesini Meş'ar-i Haram denilen dağın üstünde yapmak sünnettir. Bu dağa Kuzah
da denilir. Vakfe Müzdelife'nin herhangi bir yerinde de yapılabilir. Anılan
vakfe sabah nama.:ından sonra olursa bütün mezhebIere uygun yapılmış olur. Bazı
mezhebIere göre vakfe gecenin yarısından sonra yapılabilir. Geniş bilgi buna
ait babta verilmiştir.
42. Hayvan güçlü
olduğu takdirde terkisine bir adam almak. caizdir.
43. Akabe cemresine
derenin ortasından taş atmak ve her taşı atarken tekbir almak sünnettir.
44. Kişi kurbanını
kendi eliyle kesmelidir. Böyle yapmak sünnettir. Başkasını vekil etmek de
caizdir.
45. Kesilen kurban
deve olduğu takdirde başkasını ortak etmek caizdir. Sığır da deve gibidir.
46. Kişinin kendi
kurban etinden yemesi ve et suyundan içmesi sünnettir.
47. Bayramın birinci
günü Akabe cemresine taş atıp kurbanı kestikten sonra Mekke'ye gelip ifada
tavafı etmesi daha faziletlidir.
48. Zaman müsaid ise o
günkü öğle namazını Mekke'de kılmak efdaldır.
49. Tavaftan sonra
Zemzem suyundan içmek sünnettir.
50. Zemzem suyunu ikram
edenden almak sünnettir.
Hadisten çıkarılan ve
bir kısmı yukarıya alınan hükümlerin çoğu bu babtan önceki babta rivayet edilen
hadislerin izahı bölümünde ayrıntılı olarak sunulmuştur. Geniş bilgi için o
babları gözden geçirmek tavsiye ediliyor. Ben bu kadarlık bilgi ile yetinip
ResuI-İ Ekrem (s.a.v.)'in irad buyurduğu hutbe ile ilgili özlü bazı noktaları
işaretIemekle iktifa edeceğim.
Hutbenin;
.............. cümlesiyle kasdedilen mana şudur: Sizin kendi kanınızı veya bir
din kardeşinin kanını akıtmanız haramdır. Keza birbirinizin malını rızası
dışında ve gayri meşru yollarla yemeniz haramdır.
Cahiliyet devri
insanları cana ve mala saldırmanın Arefe günü Mekke ' de. işlenmesinin çok
şiddetli günah olduğuna inandıkları için Resül-i Ekrem (s.a.v.) can ve mala
tecavüzün her zaman ve her yerde ayni şekilde ağır günah olduğunu bildirmek
istemiş ve önemini müslümanlara kavratmak için hadisteki benzetmeyi yapmıştır.
Hadisin bu fıkrası, bir hükmün pekiştirilmesi için uygun benzetme yapmanın
meşrüluğu hükmünü de ifade eder.
............
cümlesiyle kasdedilen mana da şudur: Cahil i-
yet döneminde işlenen
cinayetlerden dolayı suçlu kişiye kısas, diyet veya kefaret gibi herhangi bir
ceza uygulanmaz. Ama müslümanlığı kabullendikten sonra cinftyet işleyen kimse
hakkında İslami ceza uygulanır.
Bu cümleyi takib eden
cümlelerde Resül-i Ekrem (s.a.v.). batıl olduğuna hükmettiği ilk kan davasının
kendisinin amcası oğluna ait kan davası olduğunu bildirmiştir. Müellifimizin
rivayetinde ve Ebu Davud'un bir rivayetinde söz konusu davanın el-Haris'in oğlu
Rebia'nın kan davası olduğu bildirilmiştir. Bu rivayetin zahirine göre
öldürülen zat Rebia'dır.
Müslim' in rivayeti
ile Ebu Davud'un Osman bin Ebi Şeybe'den olan rivayetine göre ise, söz konusu
dava Rebia'nın oğluna ait kan davasıdır. Doğru olan rivayet budur. Çünkü Rebia.
Hz. Ömer (r.a.)'ın hilafeti devrine kadar yaşamıştır. Bu itibarla öldürülen zat
Rebia değil. onun oğludur. Hadis şerhlerinde beyan edildiğine göre Rebia'nın
oğlu Beni Sa'd kabilesinde süt anada iken bu kabilenin evleri arasında
emekleyerek dolaşıyordu. Bu arada bu kabile ile Hüzeyl. kabilesi arasında
meydana gelen savaşta başına bir taş isabeti neticesinde ölmüştü. Bu olay
cahiliyet devrinde vukü bulduğu için buna ait kan davası Resül-i Ekrem (s.a.v.)
tarafından iptal edilmiştir.
..............
cümlesinin zahiri manası "Yataklannıza hoşlanmadığınız hiç bir kimseye
ayak bastırmamak da kadınlannız üzerindeki hakkınızdır. Şayet kadınlannız böyle
bir şey işlerlerse onları zarar vermeyecek biçimde dövünüz" şeklindedir.
Alimler bu cümlelerle
kasdedilen mana hakkında şöyle derler:
Yani evlerinize
girmelerinden hoşlanmadığınız hiç bir kimseye kadınlannızın izin vermemesi
sizin onlar üzerindeki hakkınızdır. O kimse erkek olsun, kadın olsun fark
etmez. Kez-a-o kimse mahremi olsun veya olmasın hüküm aynıdır. Yani
hoşlanmadığınız kimse eşinizin babası, kardeşi, amcası, halası, teyzesi de olsa
hüküm budur.
Nevevi de bu mesele
hakkında fıkıhçıların hükmü şudur, der: Kadın herhangi bir erkek veya kadını
mahremi olsa bile kocasının evine alamaz, almaya yetkili değildir. Ancak
kocasının hoşlandığını bildiği veya sandığı kimselere izin verebilir. Çünkü
başkasının evine rızası veya izni, ya da örf ve adete göre rızasının bulunduğu
durumu olmadıkça girmek haramdır. Asıl hüküm budur. Bu itibarla ev sahibinin
rızasında şüphe bulunduğu zaman onun izni alınmadan girmek helal değildir.
Hattabi de; Bu
cümlenin manası şudur: Kadınlar herhangi bir erkeğin evinize girip de onlarla
konuşmalarına izin veremez. Erkeklerin gidip de kadınlarla sohbet etmeleri
Arabların adetlerinden idi. Bunu ayıp saymadıkları gibi uygunsuz bir halin
meydana gelmesine sebeb olabileceğini de kabul etmezlerdi. Nihayet kadınların
örtünmelerine dair ilahi hüküm gelince erkeklerin kadınlarla konuşmaları ve
onların yanına girmeleri yasaklandı, der.
Yukardaki cümleden
maksad kadınların kendi nefislerini başka erkeklere teslim etmemeleri değildir.
Çünkü böyle bir suç işledikleri zaman yalnız dövme cezası değil, had cezası
verilir. Diğer taraftan erkek hoşlansın veya hoşlanmasın karısının zina etmesi
haramdır. Bu nokta da anılan cümleden maksadın bu olmadığına delalet eder.
Hac esnasında okunması
meşrü görülen hutbeler ve sayıları ile ilgili gerekli bilgi bu kitabın 76.
babında rivayet edilen hadislerin izahı bölümünde verilmiştir.