16- KİBİRDEN UZAK
DtJRMAK VE TEVAZU BABI
Kibir: Kişinin kendisini insanlardan
üstün görmesi, onları küçük ve hakir sayması, hak olan şeyi kabul etmemesidir.
Tevazu: Kibirin karşıtıdır. El-Azizi.
Tevazu'yu şöyle tarif etmiştir: Tevazu: Hak olan şeyi kabul etmek, hakka teslim
olmak ve bu konu için hakim tarafından verilecek hükmü beklememektir. Bir kavle
göre Tevazu: Halka karşı alçak gönüllü olmaktır. Diğer bir kavle göre ise
büyük, küçük demeden herhang: bir kimse tarafından gelme hak şeyi kabul
etmektir.
حدّثنا
سُوَيدُ بْنُ
سَعِيدٍ.
حدّثنا عَلِيُّ
بْنُ
مُسْهِرٍ. ح
وَحَدَّثَنَا
عَلِيُّ بْنُ
مَيْمُونٍ
الرَّقِّيُّ.
حدّثنا
سَعِيدُ بْنُ
مَسْلَمَةَ،
جَمِيعاً
عَنِ الأَعْمَشِ،
عَنْ
إِبْرَاهِيمَ،
عَنْ عَلْقَمَةَ،
عَنْ عَبْدِ
اللهِ؛ قَالَ:
قَالَ رَسُولُ
اللهِ صلى
الله عليه
وسلم:
((لاَ
يَدْخُلُ
الْجَنَّةَ
مَنْ كَانَ
فِي قَلْبِهِ
مَثْقَالُ
حَبَّةٍ مِنْ
خَرْدَلِ
مِنْ كَبْرٍ.
وَلاَ
يَدْخُلُ
النَّارَ
مَنْ كَانَ
فِي قَلْبِهِ
مِثْقَالُ
حَبَّةٍ مِنْ
خَرْدَلٍ
مِنْ إِيمَانٍ)).
Abdullah (bin
Mes'ûd) (r.a.)'âen rivayet edildiğine göre; Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve
Sellem) şöyle buyurdu, demiştir: Kalbinde hardal danesi ağırlığı kadar kibir
bulunan kimse cennete girmiyecek ve kalbinde hardal danesi ağırlığı kadar imân
bulunan kimse (ebedi) ateşe girmiyecek tir.
Diğer tahric:
Bu hadisi Müslim, Tirmizi ve Ebu Davud da rivayet etmişlerdir.
AÇIKLAMA:
Müellifimizin
süneninde aynı hadis 59 numarada da geçti. Şu farkla ki hadisin birinci
paragrafında geçen "Habbe = Dane" kelimesi yerine orada
"Zerre" kelimesi bulunur. Bu değişiklik manayı etkilemez. Çünkü bu
iki kelime ile kasdedilen mana. en az miktar, demektir.
Müellifimizin
bu hadisi bu babta rivayet etmesi, hadiste geçen "Kibir" kelimesini
babın girişinde tarif ettiğim şekilde yorumladığına delil sayılabilir. Çünkü
kibir bu manaya geldiği gibi, iman etmeye tenezzül etmemek, küfürde israr etmek
ve hakka karşı eğilmemek manasına da gelebilir. Nitekim Hattabi'nin bir yorumuna
göre bu hadisteki Kibir'inden maksad iman etmeye tenezzül etmemek, imansızlıkta
israr etmektir. Fakat Nevevi bu yoruma karşı çıkarak: Kibir kelimesi bilinen
meşhur manasında kullanılmıştır. O da kişinin kendisini halktan üstün görmesi,
insanları küçük ve hakir sayması ve hak olan şeyi kabul etmemesidir. Hadisin
açık olan yorumu da Kadi iyaz ile muhakkik alimlerin dediği gibi kibirli
kişilerin kibir günahına ait cezayı çekmeden cennete girmemeleridir. Ancak
cezalandırılması veya bağışlanması Allah'ın dilemesine bağlıdır. Allah dilerse
o kişiyi cezalandırmadan cennete kavuşturur. Dilerse cezasını verir ve ceza
bitince cennete sokar, der.