DEVAM: 13. CEHMİYYE'NİN
İNKAR ETTİĞİ ŞEYLERİN BEYANI BABI
حَدَّثنَا
أَبُو بَكْرِ
بْنُ أَبِي
شَيْبَةَ،
ومُحَمَّد
بْنُ الصباح.
قَالَا:
حَدَّثنَا
يزيد بْنُ
هارون.
أَنْبَأَنَا
حماد بْنُ سلمة،
عَنْ يعَلِيّ
بْنُ عطاء،
عَنْ وَكِيْع
بْنُ حدس، عَنْ
عمه أَبِي
رزين؛ قَالَ:
-
قلت: يا
رَسُول
اللَّه! أَين
كَانَ ربنا
قبل أَن يخلق
خلقه؟ قَالَ
((كَانَ فِي
عماء، مَا
تحته هُوَاء،
وما فوقه
هُوَاء، وما
ثُمَّ خاق،
عرشه عَلَى
الماء)).
Ebu Rezin
r.a.’den rivayet edildiğine göre kendisi şöyle söylemiştir: Ben Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem’e:
- Ya Resulallah!
Rabbimiz mahlukatı yaratmadan önce nerde idi? diye sordum. Resulullah s.a.v. :
«Rabbimiz, ne
altında ne de üstünde hava bulunmayan bir ama (bulut) da idi. Orada hiçbir
yaratık yoktu. Rabbimizin arşı su üzerindedir», buyurdu.
AÇIKLAMA:
BUHARİ’DE ARŞ’A DAİR HADİSLER VE OLDUKÇA GENİŞ VE İYİ
İZAH İÇİN BURAYA TIKLAYIN
Tirmizi bu
hadis hasen sahihtir demiştir.
Sindi ve
Miftahü'l-Hace müellifleri, alimlerin çoğunun bu hadis'in sıfat hadislerinden
olduğunu, ona inandıklarını, fakat manasını bilmediklerini ve çözüm işini
bilenlere bıraktıklarını söylemişlerdir, diyorlar. Sindi, bu arada hadisin
yorumunu yapan alimlerin te'villerini de şÖyle beyan ediyor:
1. Bazı
alimler, ravinin «Rabbimiz nerde idi? sorusunda bir muzafın takdiri. ile
«Rabbimizin arşı nerde idi?» şeklinde yorumlamışlardır. Bu takdirde ravinin
sorusundaki «Mahlukat» mefhumundan «Arş» müstesna tutulur. Bu tevile göre;
hadisin müşkil bir yönü kalmıyor. Çünkü soru ve cevap arş'a ait olmuş oluyor.
2. Diğer bir
kısım alimler de ravinin sözünü tevil etmezler de Reslilulah s.a.v.'in verdiği
cevabı şöyle yorumIarlar:
Hadiste geçen
«Ama» bulut demektir. Bulut da bir yaratıktır.
Soru sahibi hiç
bir yaratık yok iken Rabbimiz nerde idi? diye sorduğuna göre, ona verilen
cevapta hiç bir yaratık yok iken Rabbimiz bir yaratık olan bulut içinde idi,
diye cevap verilmesinin sakatlığı malumdur. O halde «Rabbimiz amada idi»
cümlesi, Rabbimizin beraberinde hiç bir şey yok idi diye yorumlanır. Bazı
rivayetler ...... kelimesi yerinde ....kelimesi mevcuttur. Miftahu'l-Hace'nin
beyanına göre; ..... olunca fıkranın açık manası «Rabbimiz ile beraber hiç bir
şey yok idi» demek oluyor. Tirmizi de aynı durumu naklen beyan ediyor. Verilen
cevapların neticesi şudur:
Allah için ne
mahlukatı yarattıktan sonra ne de önce mekan ve yer yoktur. Hele yaratıkları
yaratmadan önce, mekan mefhurnu yok iken nasıl Rabbimiz için bir yer
düşünülebilir.
Miftahü'l-Hace
müellifi diyor ki: Hadisin metninde geçen: «Ne altında hava var ne de üstünde
hava var» tabiri, Allah için haşa bir mekan durumunun hatıra gelmemesi için
kullanılmıştır. Çünkü bildiğimiz manadaki bulutun, bir yer olmaksızın var
olması muhaldir (imkansızdır), (Sonra üstünde ve altında havanın olmayışı da
düşünülemez,) Ravinin sorusu mekana ait olduğu için cevap da mekan ile verilmiş
oluyor Yani eğer şu tarif edilen tarzda bir mekan var ise; işte Rabbimiz o
mekanda idi. Böyle bir bulutun, hem de tüm yaratıklar yaratılmadan önce,
aslında yaratık olan bir bulutun var olması mümkün olmadığına göre Allah için
bir mekan düşünülemez,